Terapia manualna

Autor: Rafał Czepułkowski
Terapia manualna jest wyspecjalizowaną metodą fizjoterapii opartą na biomechanice i funkcji układu ruchu człowieka. Jest metodą pracy opierającą się na szczegółowym badaniu pacjenta, a następnie leczeniu manualnym. Postępowanie dotyczy pracy ze wszystkimi stawami, więzadłami i mięśniami. Do technik leczniczych zalicza się: terapia tkanek miękkich oraz terapia nerwowo-mięśniowa, mobilizacje stawowe, manipulacje oraz specjalistyczne ćwiczenia.

Czym jest terapia manualna?

Terapia manualna jest metodą leczniczo-diagnostyczną polegającą na wspomaganiu leczenia schorzeń narządów ruchu, w szczególności przy chorobach kręgosłupa oraz zwyrodnieniach stawów. Wykorzystywana jest zarówno w ortopedii i rehabilitacji, a także reumatologii oraz neurologii. Terapia manualna ma na celu przywrócenie właściwej ruchomości stawów oraz zminimalizowanie dolegliwości bólowych. Fizjoterapeuta poprzez ucisk odpowiednich punktów na ciele, stosując różne techniki terapii tkanek miękkich dociera do miejsc bolesnych i przywraca równowagę mięśniową. Terapia manualna może być pomocna w leczeniu stawów, które nie mają odpowiedniej ruchomości i zakresu ruchu. To ograniczenie może powodować dyskomfort, ból, zmianę prawidłowych wzorców postawy oraz wzorców ruchowych. Terapeuta zmniejsza napięcie mięśniowe, zwiększenia ich elastyczność i przywraca ruchomość sztywnych stawów, aby przywrócić pacjentowi prawidłowy ruchu bez bólu.

Jakie korzyści daje terapia manualna?

Zabieg terapii manualnej znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie występuje ból i ograniczenie ruchu w stawie. Najszybsze efekty widoczne są w przypadku stanów przeciążeniowych tkanek czy stawów, jednak także w stanach pooperacyjnych świetnie przyspiesza i poprawia funkcjonowanie aparatu ruchu, jest nieoceniona w rehabilitacji ortopedycznej.

Terapia manualna ma ogromną zaletę, ponieważ proces leczenia opracowywany jest indywidualnie w zależności od schorzenia i stanu pacjenta. W zależności od problemu terapeuta dobiera metody leczenia, stosując: masaż, stretching, manipulacje oraz mobilizacje stawowe, terapię punktów spustowych, neuromobilizację lub mobilizację tkanek miękkich. Terapia manualna stanowi również idealne uzupełnienie ćwiczeń oraz edukacji pacjenta.

Korzyści terapii manualnej:

  • zmniejsza ból
  • zwiększa ruchomość stawów i zakresu ruchu
  • poprawa elastyczności i ruchomości tkanek
  • zmniejszenia stan zapalny tkanek miękkich
  • zmniejsza napięcie mięśni

Efektywność terapii manualnej

Terapia manualna obejmuje duży zakres technik diagnostycznych i leczniczych, jednak aby przynieść zadowalające rezultaty, powinna być wykonywana tylko przez wykształconych specjalistów. Terapeuta manualny to osoba wysoce wykwalifikowana, potrafiąca właściwie diagnozować i leczyć zaburzenia i stany pourazowe. Osiągnięcie pożądanych efektów - zmniejszenie dolegliwości bólowych i zwiększenie zakresu ruchomości stawów, jest możliwe jedynie, gdy zabiegi wykonuje się regularnie.

Wskazania do zastosowania terapii manualnej:

  • bóle mięśni
  • różnego rodzaju schorzenia i dolegliwości bólowe kręgosłupa
  • rwa kulszowa
  • chroniczne bóle głowy i karku
  • bóle migrenowe
  • bóle stawowe kończyn górnych i dolnych
  • rwa barkowa
  • stany przeciążeniowe tkanek
  • wady postawy
  • zaburzenia napięcia mięśni okolic miednicy
  • zaburzenia snu
  • drętwienie kończyn i palców
  • napięcia wynikające ze stresu i przemęczenia
  • częstomocz

Jakie techniki wykorzystywane są w terapii manualnej?

Terapia manualna - FDM – (Fascial Dystorsion Model) - koncepcja pracy oparta na dystorsjach (zaburzeniach) powięziowych. Twórcy wyróżniają 7 głównych dystorsji powięzi, które charakteryzują się swoistym mechanizmem powstawania (urazu, przeciążenia) oraz tzw. „body language”, czyli specyficznym pokazywaniem na ciele miejsca bólu lub zaburzenia. Po wnikliwej analizie wywiadu terapeuta przechodzi do terapii, która w przypadku 3 z 7 dystorsji może być bolesna, ale zarazem jest niezwykle skuteczna, w natychmiastowy sposób zmniejszając dolegliwości bólowe pacjenta lub zwiększające zakres ruchu w stawie nawet o 70% już podczas pierwszej terapii.

Terapia manualna - FDM

Terapia manualna - Terapia tkanek miękkich – Techniki tkanek miękkich to różnorodne działania terapeutyczne (min. Techniki Energizacji Mięśni – MET, Mięśniowo-Powięziowe Rozluźnianie – MFR, Techniki Aktywnego Rozluźniania – ATR, Pozycyjne Rozluźnianie – PR) stosowane przez terapeutę na mięśniach, powięziach, ale oddziałujące również na sąsiadujące stawy czy układ nerwowy. Dzięki różnorodności technik w terapii manualnej fizjoterapeuta ma możliwość dobrania odpowiedniego środka leczniczego do aktualnego stanu pacjenta niezależnie czy znajduje się on w stanie ostrym, podostrym czy przewlekłym. Praca na tkankach miękkich wykorzystuje elementy masażu głębokiego, rozciągania, rozluźniania obszarów o wzmożonym napięciu. Normalizując napięcia w ciele dajemy szansę na poprawę wzorców ruchu, a tym samym zwiększamy ergonomię ruchu. Dzięki temu unikamy wielu przeciążeń, które to prowadzą do poważniejszych urazów.

Terapia manualna - Terapia tkanek miękkich

Terapia manualna - Metoda Kaltenborna – czyli ortopedyczna terapia manualna Kaltenborn–Evjenth, w ramach której stosuje się diagnostyczne i terapeutyczne techniki manualne w obrębie kręgosłupa, stawów obwodowych, mięśni i tkanki nerwowej. Metoda Kaltenborna składa się z diagnostyki pozwalającej na dobór najlepszej metody terapii dopasowanej do potrzeb: techniki mobilizacji tkanek miękkich, techniki mobilizacji stawów, techniki mobilizacji tkanki nerwowej, ćwiczeń poprawiających ruchomość stawów i tkanek miękkich.

Terapia manualna - Metoda Kaltenborna

Terapia manualna - Metoda Maitlanda - składa się z badania, terapii oraz oceny. Charakterystyczna dla tej metody jest duża drobiazgowość badania, składającego się z części subiektywnej i obiektywnej. Podczas terapii manualnej, po zastosowaniu danej techniki, fizjoterapeuta ocenia postępy terapii badając powtórnie pacjenta. Tym samym sprawdza czy pacjent nadal odczuwa ból oraz czy zwiększyła się ruchomość w stawach. Informacja zwrotna od pacjenta jest wskazówką do prowadzenia dalszego leczenia. Metoda Maitlanda wykorzystuje mobilizację - bierne i rytmiczne oscylacje w obrębie obecnie możliwego zakresu ruchomości oraz manipulację - nagłe i szybkie ruchy przekraczające aktualnie możliwy zakres ruchomości.

Terapia manualna - Metoda Maitlanda

Techniki terapii manualnej prezentuje mgr Estera Pawlak

Przebieg terapii manualnej?

Terapia manualna, w zależności od rodzaju dolegliwości, może wyglądać nieco inaczej u różnych pacjentów. Bardzo ważny jest wywiad oraz badanie wstępne, które ma na celu rozpoznanie problemu i zakwalifikowanie pacjenta do odpowiedniego typu leczenia. Fizjoterapeuta najczęściej pracuje z pacjentem, który znajduje się w pozycji leżącej na kozetce. Pracując na tkankach miękkich wywiera nacisk na miękkie tkanki ciała, starając się je rozluźnić i złagodzić ból. W trakcie terapii manualnej możliwa jest również mobilizacja lub manipulacja, która wykorzystuje ruchy o różnej prędkości i amplitudzie aby pomóc rozluźnić napięte tkanki wokół stawu, zmniejszyć ból i dać im większą elastyczność. W trakcie wizyty fizjoterapeuta może również poinstruować pacjenta, jak może zapobiegać dolegliwościom bólowym przy wykonywaniu codziennych czynności i zadać odpowiednie ćwiczenia do wykonywania w domu.

Przeciwwskazania do terapii manualnej

Żadna metoda terapeutyczna, w tym i terapia manualna, nie jest receptą na wszystkie dolegliwości bólowe. Choć terapia manualna jest metodą dość skuteczną i bezpieczną, nie może być prowadzona u wszystkich pacjentów. Istnieje kilka przeciwwskazań do jej stosowania jak np.: osłabienie struktury kostnej - złamania i pęknięcia kości lub zaawansowana osteoporoza. Na terapię manualną nie powinny udawać się osoby z problemem z krzepliwością krwi oraz kobiety w ciąży.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne metody leczenia

Bibliografia: