Obrzęk stawu

Wczesne postawienie prawidłowego rozpoznania i zastosowanie odpowiedniego leczenia hamuje postęp choroby, zapobiega jej powikłaniom i umożliwia normalne funkcjonowanie.

Obrzęk stawu – przyczyny

Najczęstszą przyczyną, z jaką zgłaszają się pacjenci do ortopedy, jest ból i / lub wysięk w stawie, czyli to, co jest widoczne dla oka – obrzęk stawu np. spuchnięta kostka. Może być on wtórny do urazu, przeciążenia lub występować w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów. Zdarza się jednak, że taki obrzęk jednego bądź wielu stawów np. obrzęk kostek w obydwu nogach (co powinno budzić nasz niepokój) może być chorobą zapalną. Każdy staw może ulec obrzękowi, jednak najczęstszą lokalizacją jest staw kolanowy, skokowy, barkowy, stawy nadgarstka, a także drobne stawy dłoni i stóp.

To, co powinno zaniepokoić ortopedę, to symetria zajętych stawów, czyli np. obrzęk obu stawów skokowych jednocześnie, a już szczególnie, gdy obrzękowi ulegną oba nadgarstki lub drobne stawy dłoni - opuchnięte stawy palców u rąk czy stóp. To może świadczyć, że jest to zapalenie stawów, a nie uraz lub przeciążenie.

Takich typowych przypadków, mówi ortopeda Rehasport w Gdańsku dr Paweł Rybak, w których stwierdzam, że to nie jest problem ortopedyczny, jest około trzech w miesiącu. Nie jest to dużo. Najczęściej są to pacjenci, u których stwierdza się: obrzęk kolana bez urazu, obrzęk kostek w obydwu nogach, opuchnięte stawy palców u rąk ale również i stóp.

Obrzęk stawu – objawy

Gdy dokucza nam zapalenie stawów, podstawowym objawem jest obrzęk stawu np. spuchnięte kolano, sztywność poranna czy symetryczność zajętych stawów np. obrzęk kostek w obydwu nogach. Powyższym objawom towarzyszy ból o różnym nasileniu. W przypadku zapalenia stawów dolegliwości bólowe na ogół występują w nocy i rano; często ulegają złagodzeniu w ciągu dnia i po rozruszaniu się. Natomiast gdy budzimy się bez bólu, a pojawia się on z upływem dnia, po wysiłku, to mamy najczęściej do czynienia z chorobą zwyrodnieniową stawów.

Obrzęk stawu – diagnostyka

Podstawą diagnostyki, mówi dr Kinga Kozicka-Kąkol z kliniki Rehasport w Gdańsku, jest dobrze zebrany wywiad z pacjentem i badanie fizykalne. Często zmiany są ewidentne i to wystarczy do postawienia rozpoznania. Czasem jednak musimy się posiłkować badaniami dodatkowymi: laboratoryjnymi i radiologicznymi. W przypadku podejrzenia, że chodzi o zapalenie stawów, często zapalenie stawu kolanowego, lekarze zlecają badania krwi: morfologię, parametry zapalne (OB i CRP), czynnik reumatoidalny (RF), przeciwciała antyCCP. Obecnie istnieją również, coraz powszechniejsze, badania genetyczne. Prawie w każdym laboratorium możemy oznaczyć antygen HLA-B27, którego oznaczenie jest zalecane u pacjentów z podejrzeniem pewnego rodzaju zapaleń stawów.

W reumatologii dość duży nacisk kładzie się na genetykę. Dlatego tak ważny jest wywiad rodzinny. Jeżeli u pacjenta podejrzewa się zapalenie stawów, to zawsze pytany jest przez lekarza o występowanie chorób stawów czy tkanki łącznej w rodzinie (rodziców, rodzeństwo, dziadków, dzieci...). Ważne jest też występowanie u pacjenta czy w rodzinie pacjenta innych chorób autoimmunologicznych np.: łuszczycy skóry i paznokci, zapalnej choroby jelit.

Istnieje również zapalenie stawów poinfekcyjne. Tutaj akurat mamy wyraźny czynnik sprawczy (związek przyczynowo-skutkowy). Zapalenie stawów może być wywołane przez bakterie, wirusy czy inne patogeny. Jest to tzw. odczynowe zapalenie stawów. Często mogą to być bakterie, które wywołują zakażenia układu moczowo-płciowego.

Obrzęk stawu – leczenie

Zapalenie stawów, dodaje dr Kinga Kozicka-Kąkol, zawsze leczymy kompleksowo. Ważna jest dobra współpraca pacjenta z lekarzem reumatologiem, fizjoterapeutą, często też z psychologiem. Dopiero zrozumienie problemu i konieczności długotrwałej terapii (często wieloletniej) pozwala na opracowanie dobrego planu leczenia. Zapalenie stawów leczymy lekami ukierunkowanymi na konkretną jednostkę chorobową. Obecnie do dyspozycji mamy cały szereg terapii, zaczynając od niesteroidowych leków przeciwzapalnych poprzez leki immunosupresyjne (blokujące/modyfikujące układ immunologiczny pacjenta) aż do, coraz szerzej dostępnych, leków biologicznych. W zapaleniach stawów stosuje się również leki podawane miejscowo – steroidy. Są to tzw. ”blokady” stawu.

Człowiek z zapaleniem stawów musi się ruszać! Ruch oczywiście nie wyleczy choroby, ale jest bardzo ważny. W niektórych przypadkach jego skuteczność jest wręcz porównywalna z lekami. Staw, który się nie rusza, dąży do przykurczu i zastyga. Normalna reakcja człowieka na ból jest taka, że chcemy go „przeleżeć” – poczekać aż przestanie boleć, aż spuchnięta kostka przestanie dokuczać. W przypadku zapalenia stawów musi być dokładnie odwrotnie. Jeśli boli np. spuchnięte kolano, to i tak trzeba się ruszać. Natomiast ma to być ruch celowany na dane stawy – świadoma rehabilitacja pokierowana przez doświadczonego fizjoterapeutę.

Zapalenia stawów niestety nie da się wyleczyć; możemy mówić jedynie o tzw. „zaleczeniu” choroby. Zawsze jednak dążymy do remisji lub możliwie najniższej aktywności choroby. To jest cel-ideał, do którego należy zmierzać, aby wprowadzić pacjenta w remisję, która może trwać wiele lat. Nie u każdego pacjenta jest to możliwe, ale im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym wcześniej zostanie włączone odpowiednie leczenie i są większe szanse na długotrwałą remisję.

Jeśli ktoś choruje na zapalną chorobę stawów, to ma ją już do końca życia. Musi się z nią po prostu „zaprzyjaźnić”. To jest bardzo ważne, żeby pacjent chorobę zaakceptował, wtedy też  lepiej rozumie problem, ma lepszą współpracę z lekarzem i lepszy efekt leczenia. Niestety, zapalenie stawu to choroba, która potrafi nawracać, ulega zaostrzeniu, a dzieje się tak najczęściej, gdy pacjent podlega dużemu stresowi lub np. przechodzi infekcję. Tak właśnie działają choroby autoimmunologiczne. Mimo, że remisja utrzymywała się kilka lat, pod wpływem silnego bodźca, np. stresu, pacjent budzi się z bólem, opuchniętymi stawami i… choroba znowu wraca.

Obrzęk stawu – uprawianie sportu

Przy zapaleniu stawów nie ma większych przeciwwskazań do uprawiania sportu. Wręcz przeciwnie, im większa u pacjenta aktywność fizyczna, tym lepiej. Należy tu jednoznacznie podkreślić, że chodzi bardziej o rekreacyjne uprawianie sportu, i to też wybranych dyscyplin, niż treningi wyczynowe, jak np. trening siłowy, w którym dochodzi do bardzo dużych przeciążeń. Wśród aktywności fizycznych polecanych przez reumatologów jest np. pływanie, gdzie muszą pracować praktycznie wszystkie stawy, a jednocześnie są one odciążone przez wodę. Drugą wskazaną aktywnością jest jazda na rowerze, która w przeciwieństwie do biegania, nie obciąża tak kolan i bioder.

Rehabilitacja uzależniona jest od stanu, w jakim znajduje się dany staw, czy obrzęk jest duży i czy staw jest mocno przykurczony lub sztywny. Nie stosujemy żadnych specjalnych ćwiczeń pod kątem reumatologii. Są one bardzo podobne do tych, jakie zalecamy pacjentom w przypadkach ortopedycznych np. po artroskopii, gdzie spuchnięta stopa lub również kolano jest spuchnięte i nie ma odpowiedniego zakresu ruchu. Niestety w chorobach o podłożu reumatycznym proces rehabilitacji może być znacznie wydłużony. Tych prawdziwych efektów możemy spodziewać się znacznie później niż u pacjenta ortopedycznego.

Pacjent z opuchniętym stawem stara się go nie używać, bo odczuwa dolegliwości bólowe. Taki staw zastyga, traci swoją ruchomość. Zadaniem fizjoterapeuty możliwie jest maksymalne zlikwidowanie obrzęku - opuchlizny, przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawie, a na koniec wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających i stabilizujących, w zależności od tego, jakiego stawu problem dotyczy. Rehabilitacja powinna odbywać się 1-2 razy w tygodniu, z uwzględnieniem codziennych ćwiczeń w domu. Pacjenci reumatyczni odczuwają tzw. sztywność poranną, dlatego potrzebują ok. pół godzinny dziennie „gimnastyki porannej”. Chodzi o ćwiczenia celowane na dany staw, aby go rozruszać, by móc normalnie, czy też po prostu lepiej, funkcjonować w ciągu dnia. Codzienne, systematyczne ćwiczenia są bardzo ważne, aby spowolnić i być może zatrzymać proces choroby.

Artykuł powstał przy udziale internistki i reumatologa Rehasport dr Kingi Kozickiej-Kąkol, ortopedy dr. Pawła Rybaka oraz fizjoterapeuty mgr. Michała Młotkowskiego.

Rehasport, to klinika ortopedyczna, której jakość opieki potwierdzona jest certyfikatem FIFA Medical Center of Exellence. Dzięki doświadczeniu specjalistów oraz wypracowaniu unikalnych metod leczenia, w fachowy sposób prowadzimy Pacjentów po urazach, wypadkach, chorobach zwyrodnieniowych, wadach postawy i wielu innych. Ścisła komunikacja lekarza, fizjoterapeuty i zespołów diagnostycznych pozwala na postawienie precyzyjnej diagnozy oraz kompleksową opiekę.

Sprawdź listę specjalistów w wybranej placówce:

Poznań        Szpital w Poznaniu        Gdańsk        Konin

Teraz jesteśmy także w Warszawie!

Ortopeda Warszawa        Fizjoterapia Warszawa        Rehabilitacja Warszawa