Uszkodzenie nerwu pośrodkowego

Jak przebiega nerw pośrodkowy?

Nerw pośrodkowy jest jednym z głównych nerwów kończyny górnej. Odpowiada za unerwienie większości mięśni przedramienia oraz niektórych mięśni ręki. Nerw pośrodkowy jest jedną z gałęzi splotu ramiennego, biegnie wzdłuż ramienia w przyśrodkowej części, najpierw przebiegając przy tętnicy ramiennej, a następnie krzyżując ją od przodu w dolnej części ramienia. Przebiega blisko skóry i jest stosunkowo łatwo dostępny. Na poziomie łokcia przechodzi między dwiema głowami mięśnia nawrotnego obłego, gdzie chroniony jest przez otaczające struktury mięśniowe i kostne. Następnie biegnie w przedniej części przedramienia, pomiędzy mięśniami zginaczami palców, unerwiając je. Na końcowym etapie nerw pośrodkowy przechodzi przez kanał nadgarstka, unerwiając w dłoni mięśnie kłębu kciuka oraz mięśnie glistowate (mięśnie wewnętrzne ręki). Odpowiada za czucie w skórze kciuka, palca wskazującego, środkowego i połowy palca serdecznego (część dłoniowa).

Jakie funkcje pełni nerw pośrodkowy?

Nerw pośrodkowy pełni wiele istotnych funkcji, zarówno motorycznych, jak i czuciowych, w obrębie kończyny górnej. Odpowiada za unerwienie mięśni i skóry przedramienia oraz ręki.

Funkcje motoryczne:

• Mięsień nawrotny obły: odpowiada za nawracanie przedramienia (rotacja wewnętrzna).
• Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka: umożliwia zginanie i odwodzenie nadgarstka.
• Mięsień dłoniowy długi: pomaga w napinaniu rozcięgna dłoniowego i zginaniu nadgarstka.
• Mięsień zginacz powierzchowny palców: umożliwia zginanie palców w stawach międzypaliczkowych bliższych.
• Mięsień zginacz długi kciuka: zgina kciuk.
• Mięsień zginacz głęboki palców: umożliwia zginanie palców w stawach międzypaliczkowych dalszych (część boczna, palce II i III).
• Mięsień nawrotny czworoboczny: odpowiada za nawracanie przedramienia.
• Mięsień odwodziciel krótki kciuka: odpowiada za odwodzenie kciuka.
• Mięsień przeciwstawiacz kciuka: umożliwia przeciwstawianie kciuka.
• Mięsień zginacz krótki kciuka: odpowiada za zginanie kciuka.
• Mięśnie glistowate (dla palców II i III): umożliwiają zginanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych i prostowanie w stawach międzypaliczkowych.

Funkcje czuciowe:

• Odpowiada za czucie w skórze części dłoniowej kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz połowy palca serdecznego.
• Wnętrze dłoni w tej części jest unerwione przez gałęzie skórne nerwu pośrodkowego.
• Zapewnia czucie na powierzchniach dłoniowych palców I-III oraz bocznej połowy palca serdecznego.
• Odpowiada również za czucie na grzbietowych powierzchniach tych palców, w obszarze od końcówek palców do stawów międzypaliczkowych dalszych.

Jak dochodzi do uszkodzenia nerwu pośrodkowego?

Urazy mechaniczne - Złamania kości ramienia, przedramienia lub nadgarstka mogą uszkodzić nerw pośrodkowy. Szczególnie niebezpieczne są złamania dolnej części kości ramiennej, które mogą bezpośrednio uciskać lub przeciąć nerw. Uszkodzić nerw pośrodkowy mogą urazy wynikające z przecięcia skóry i tkanek miękkich, np. w wyniku wypadków. Podobnie jak zwichnięcie stawu łokciowego lub nadgarstkowego również może prowadzić do uszkodzenia nerwu.
Ucisk nerwu (kompresja) - Najczęstszą przyczyną uszkodzenia nerwu pośrodkowego jest zespół cieśni nadgarstka. Nerw jest uciskany w kanale nadgarstka, co prowadzi do bólu, drętwienia, mrowienia, osłabienia mięśni dłoni i osłabienia czucia.
Stany zapalne - stany zapalne kaletek maziowych w okolicach nadgarstka, czy też zapalenie pochewek ścięgnistych mięśni zginaczy, mogą również prowadzić do kompresji nerwu.

Objawy uszkodzenia nerwu pośrodkowego

• Osłabienie lub paraliż mięśni przedramienia i dłoni unerwianych przez nerw pośrodkowy.
• Trudności w zginaniu nadgarstka i palców, szczególnie kciuka.
• Problemy z odwodzeniem i przeciwstawianiem kciuka.
• Ból, mrowienie, drętwienie w obszarze unerwionym przez nerw pośrodkowy (kciuk, palec wskazujący, środkowy i połowa palca serdecznego).
• Zmniejszone czucie w tych obszarach.
• Objawy charakterystyczne dla zespołu cieśni nadgarstka.

Jak przebiega leczenie uszkodzenia nerwu pośrodkowego?

Proces leczenia uszkodzenia nerwu pośrodkowego zależy od przyczyny, stopnia uszkodzenia i objawów Pacjenta. Kluczowa jest diagnostyka, czyli szczegółowy wywiad lekarski dotyczący objawów, ich nasilenia, czasu trwania i ewentualnych urazów oraz badanie fizykalne oceniające siłę mięśni, zakresu ruchu i testy neurologiczne (np. test Phalena, test Tinela). W diagnostyce pomocne mogą być badania obrazowe: MRI, USG, RTG – pomagają ocenić strukturę nerwu i otaczających tkanek, a także EMG (elektromiografia) i ENG (badanie przewodnictwa nerwowego).

Podstawą jest leczenie zachowawcze obejmujące: odpoczynek i ograniczenie ruchów, które mogą nasilać objawy. Do złagodzenia objawów można użyć szyn lub opasek stabilizujących, szczególnie w nocy (np. w zespole cieśni nadgarstka). Lekarz może zalecić farmakoterapię: leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, kortykosteroidy. Dobre efekty może przynieść fizjoterapia - ćwiczenia wzmacniające i rozciągające oraz masaż.

W trudniejszych przypadkach przechodzi się do leczenia chirurgicznego obejmującego dekompresję nerwu (uwolnienie nerwu z miejsc ucisku np. dekompresja w kanale nadgarstka w przypadku zespołu cieśni nadgarstka), szycia lub rekonstrukcji nerwu (w przypadkach ciężkich uszkodzeń mechanicznych) lub usunięcia przeszkód (guzów, torbieli czy innych struktur uciskających nerw). Końcowym etapem leczenia uszkodzenia nerwu pośrodkowego jest rehabilitacja pooperacyjna obejmująca ćwiczenia ruchowe i wzmacniające w celu przywrócenia pełnej funkcji nerwu i mięśni.

Rokowanie

W przypadku leczenia uszkodzenia nerwu pośrodkowego rokowanie zależy od stopnia uszkodzenia nerwu i szybkości podjęcia leczenia. Uszkodzenia mniejsze mają lepsze rokowanie, podczas gdy poważne uszkodzenia mogą wymagać dłuższego czasu na regenerację i mogą nie zawsze prowadzić do pełnego powrotu funkcji. Proces leczenia uszkodzenia nerwu pośrodkowego jest zazwyczaj wieloetapowy i wymaga współpracy między Pacjentem a zespołem medycznym – ortopedą i fizjoterapeutą.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące ból nadgarstka.
Zespół cieśni nadgarstka.
Ćwiczenia na cieśń nadgarstka.

Bibliografia:

• National Library of Medicine - Median Nerve Injury - Alexander M. Dydyk; Guillermo Negrete; Gurpreet Sarwan; Marco Cascella. - 2023
• Ortho Bullets - Median nerve - Benjamin C. Taylor MD - 2016
• Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum - Elektrofizjologiczna ocena uszkodzenia nerwu pośrodkowego w zespole cieśni nadgarstka - Marta Banach - 2001