Kciuk narciarza – przyczyny, objawy i leczenie urazu kciuka

Kciuk narciarza jest częściowym lub całkowitym zerwaniem więzadła pobocznego łokciowego (UCL) w stawie śródręczno-paliczkowym (MCP) w wyniku upadku na wyprostowany kciuk. Innym terminem używanym w tego typu urazie jest kciuk gajowego, który odnosi się bardziej do chronicznych, powtarzających się uszkodzeń UCL. Niestety ten z pozoru błahy uraz niewielkiej struktury stabilizującej kciuka może mieć duży wpływ w przyszłości na uprawianie sportu oraz jakość życia codziennego.

Mechanizm urazu kciuka narciarza

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka jest wzmocniony strukturami tkanek miękkich, zapewniających stabilność statyczną i dynamiczną. Ważną rolę w tym układzie anatomicznym pełni więzadło poboczne łokciowe (UCL), które zapobiega podwichnięciu dłoniowemu paliczka bliższego i służy jako ograniczenie naprężenia koślawego przy zgięciu stawu śródręczno-paliczkowego. Kciuk narciarza jest uszkodzeniem więzadła pobocznego łokciowego znajdującego się po stronie przyśrodkowej. Dużo rzadziej można spotkać się z uszkodzeniem więzadła pobocznego promieniowego (po stronie bocznej). Przy urazach o dużej sile może dojść do awulsji kostnej, czasami opisywanej jako złamanie podstawy paliczka, fragmentu do którego przyczepia się więzadło.

Do uszkodzenia więzadła dochodzi podczas urazu na nartach, gdy poszkodowany upada na wyciągniętej ręce trzymając kijek narciarski, co powoduje wymuszone odwodzenie i przeprost kciuka. Urazy więzadła pobocznego łokciowego kciuka są drugim najczęstszym urazem związanym z nartami. Aczkolwiek pacjenci zgłaszający się do ortopedy, u których zdiagnozowano kciuk narciarza, właśnie po upadku na nartach, to zaledwie kilkanaście %. Znacznie częściej odnotowuje się ten uraz po upadku na rowerze MTB, gdzie kciuk może utknąć za kierownicą. Podobny mechanizm urazu kciuka może wystąpić w grach zespołowych z użyciem piłki jak: w piłce nożnej, piłce ręcznej, siatkówce, a także rugby, czy też kija jak np. hokej.

Kciuk narciarza - objawy

• ból u podstawy kciuka,
• obrzęk kciuka i siniak,
• zaczerwienie, zwiększone ucieplenie urażonej okolicy,
• tkliwość podczas badania palpacyjnego (dotykiem),
• osłabienie chwytu kciukiem i palcem wskazującym, (trudność w wykonaniu „o”, chwycie cylindrycznym),
• niestabilność kciuka,
• w zgięciu śródręczno-paliczkowym co najmniej 15 stopni większa wiotkość w porównaniu z kciukiem zdrowym,
• ból kciuka nasilający się podczas ruchu,
• uciążliwość w wykonywaniu czynności dnia codziennego np.: trzymanie długopisu, otworzenie drzwi za pomocą klucza, odkręcenie słoika.

Kciuk narciarza - diagnostyka

Podstawą leczenia kciuka narciarza jest odpowiednie badanie lekarskie i diagnostyka obrazowa jak zdjęcie RTG czy rezonans magnetyczny. Pomoże to w decyzji o podjęciu leczenia zachowawczego (unieruchomienia i usprawniania) lub leczenia operacyjnego. Chirurg ręki przeprowadzi wywiad i badanie podmiotowe. Sprawdzi ruchomość stawu śródręczno-paliczkowego, bierny, czynny zakres ruchu kciuka w granicach dolegliwości bólowych oraz wykona specyficzne testy pomagające postawić diagnozę. Lekarz może zlecić badania dodatkowe. Zdjęcie RTG w dedykowanych projekcjach wykonujemy celem oceny struktur kostnych kciuka. Wykluczenia złamania trzonu kości i ewentualnego stwierdzenia awulsyjnego uszkodzenia kości (złamania małego fragmentu podstawy kości).

Diagnozując kciuk narciarza, badanie USG umożliwia bezpośrednią wizualizację więzadła UCL i otaczających struktur miękkich. W USG można stwierdzić uszkodzenie Stener’a, czyli przemieszenie uszkodzonego więzadła powyżej mięśnia przywodziciela kciuka, które jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. W razie wątpliwości diagnostycznych można wykonać rezonans magnetyczny. Badanie to jest droższe, ale umożliwia obiektywne uwidocznienie uszkodzonego więzadła i ewentualnych awulsji kostnych.

Klasyfikacja kciuka narciarza

Stopień I: łagodny uraz, możliwe częściowe uszkodzenie więzadła łokciowego, w badaniu kciuk stabilny, silny ból przy odwiedzeniu kciuka.
Stopień II: więzadło jest częściowo uszkodzone, silny ból przy odwiedzeniu kciuka, w badaniu niestabilność w porównaniu do strony przeciwnej, wyraźne ograniczenie niestabilności w odwiedzeniu.
Stopień III: uraz o dużej sile, całkowite uszkodzenie więzadła, w badaniu niestabilność, otwieranie się stawy śródręczno paliczkowego „brak uczucia końca odwiedzenia”.

Kciuk narciarza - leczenie

Kciuk narciarza - leczenie może być zachowawcze, jak i operacyjne, w zależności od stopnia uszkodzenia UCL (jak i RCL). Jeżeli uszkodzony fragment więzadła nie jest przemieszczony lub w przypadku częściowych uszkodzeń, jak awulsyjnych złamań bez przemieszczenia, wprowadza się leczenie zachowawcze. Zalecane jest unieruchomienie w ortezie na kciuk przez okres 4-6 tygodni. Następnie rozpoczynany jest specjalistyczny program usprawniania pod kontrolą fizjoterapeuty. Powrót do pełnej aktywności oraz sportu jest możliwy po ok. 12-14 tygodniach od rozpoczęcia leczenia, po odzyskaniu pełnej funkcji kciuka.

Wskazaniami do leczenia operacyjnego kciuka narciarza jest uszkodzenie wg Stenera, ostre uszkodzenie z otwarciem stawu > 35° oraz >20° odchylenia koślawo/szpotawego a MP oraz uszkodzenia przewlekłe dające dolegliwości bólowe. Leczenie operacyjne polega na reinsercji (doszycie) uszkodzonego więzadła w miejsce przyczepu pierwotnego na kości przy użyciu szwu przezkostnego, kotwicy lub śruby. Zabieg powinien zostać przeprowadzony w ciągu około 2 tygodni od urazu. Uszkodzenia przewlekłe i odroczone leczenia mogą wymagać rekonstrukcji więzadła przeszczepem ścięgna, artrodezą stawu śródreczno paliczkowego.

Kciuk narciarza - rehabilitacja

Po operacji stosowane jest unieruchomienie kciuka przez okres 4-6 tyg. następnie rozpoczynany jest specjalistyczny program usprawniania pod kontrolą fizjoterapeuty. Unieruchomienie może być w łusce gipsowej lub ortezie dedykowanej na kciuk. Rehabilitacja ukierunkowana jest na odbudowę utraconej siły mięśniowej, przeciwdziałanie sztywności stawowej i stopniowy powrót do pełnej funkcjonalności kciuka.

Przykładowe ćwiczenia wykorzystywane w rehabilitacji kciuka narciarza.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe urazy ręki i nadgarstka.

Bibliografia:

• American Orthopedic Society for Sports Medicine - Skier's thumb—the significance of bony injuries - Beat Hintermann, MD, Peter J. Holzach, MD, Michael Schütz, MD, and Peter Matter, MD - Volume 21, Issue 6
• Ortho Bullets - Thumb Collateral Ligament Injury - Matthew J. Steffes MD
• Bony Skier's Thumb Injuries - Husband, Jeffrey; McPherson, Scott - Clinical Orthopaedics and Related Research: June 1996 - Volume 327 - Issue - p 79-84
• Ulnar Collateral Ligament Injury of the Thumb Metacarpophalangeal Joint - Ritting, Andrew W MD; Baldwin, Paul C BS; Rodner, Craig M MD - Clinical Journal of Sport Medicine: March 2010 - Volume 20 - Issue 2 - p 106-112