Przepuklina kręgosłupa – jak ją zdiagnozować i leczyć?

Autor: RAFAŁ CZEPUŁKOWSKI
Konsultacja merytoryczna: ŁUKASZ BARTOCHOWSKI
Data dodania 08.06.2020
Data ostatniej aktualizacji 16.07.2023

Spis treści:

Przepuklina kręgosłupa to poważny stan związany z ostrym lub przewlekłym bólem, mogący prowadzić do znacznego ograniczenia ruchomości oraz problemów neurologicznych. Często określana jako wypadnięcie dysku, przepuklina kręgosłupa, związana jest z wysunięciem się jądra miażdżystego krążka międzykręgowego poza przestrzeń międzykręgową z uciskiem na rdzeń lub korzenie nerwowe.

Spis treści:

Co to jest przepuklina kręgosłupa?

Kręgosłup ludzki składa się z 24 kręgów ułożonych jeden na drugim. Wewnątrz tej anatomicznej konstrukcji znajduje się kanał kręgowy, w którym przebiegają rdzeń kręgowy i nerwy. Między trzonami kręgów znajdują się krążki międzykręgowe, czyli elastyczne dyski - jądro miażdżyste otoczone pierścieniem włóknistym. Dyski te są płaskie i okrągłe, a ich rolą jest amortyzacja podczas chodzenia lub biegania. Niestety, wraz z wiekiem lub w wyniku znacznych obciążeń, nie tylko spowodowanych uprawianiem sportu, tracą one swoją elastyczność i zmieniają położenie, wywołując przepuklinę kręgosłupa (błędnie nazywaną jako przepuchlina kręgosłupa). Polega ona na wyciśnięciu znajdującego się wewnątrz dysku fragmentu jądra miażdżystego przez pęknięty lub rozerwany pierścień włóknisty. Pacjenci często pytają lekarza o „pęknięcie przepukliny kręgosłupa”. Dysk przemieszczając się w kierunku kanału kręgowego wywiera nacisk na struktury nerwowe, co powoduje ból, najczęściej odcinka lędźwiowego – stąd przepuklina kręgosłupa lędźwiowego, a w niektórych przypadkach daje objawy neurologiczne. Ma to niewątpliwie wpływ na tryb życia. Przepukliny kręgosłupa mogą wystąpić w dowolnej części kręgosłupa, najczęściej jednak występują w dolnej części pleców – przepuklina lędźwiowa. Przepuklina kręgosłupa jest powszechnym problemem medycznym, najczęściej dotykającym osób w wieku od 35 do 50 lat. Nieco rzadziej występuje przepuklina kręgosłupa szyjnego, a także przepuklina w odcinku piersiowym.  

Jakie są objawy przepukliny kręgosłupa?

Przepuklina kręgosłupa objawy ma bardzo charakterystyczne. Na początku zwykle objawy przepukliny kręgosłupa zaczynają się bez wyraźnego powodu. Pacjenci mogą odczuwać dolegliwości w bardzo różny sposób, co zależy głównie od położenia i wielkości przepukliny. Jeśli dysk nie naciska na nerw, pacjent może odczuwać jedynie słaby ból pleców lub w ogóle nie odczuwać bólu. Jeśli występuje ucisk na nerw, typowym objawem staje się ból, a także drętwienie lub osłabienie w obszarze ciała, do którego nerw dociera. Najczęściej występuje podrażnienie nerwu kulszowego (rwa kulszowa). Jest to nacisk na jeden lub kilka nerwów, które powodują ból kręgosłupa, pieczenie, mrowienie i drętwienie, często promieniujące przez pośladek aż do stopy. Przepuklina kręgosłupa objawy może nasilać zwłaszcza w przypadku siedzenia, stania, lub chodzenia. Najczęściej dolegliwość dotyczy jednej strony (prawej lub lewej). Ból odcinka lędźwiowego (przepuklina lędźwiowa) często opisywany jest przez pacjentów jako bardzo ostry, porównywany nawet do porażenia prądem. Nasilenie dolegliwości bólowych może być spowodowane śmiechem lub kichnięciem, a także niewłaściwą pozycją ciała, jak pochylanie się do przodu i garbienie podczas siedzenia na krześle.

W przypadku odcinka szyjnego, przepuklina kręgosłupa szyjnego może powodować tępy, czasem ostry ból szyi lub między łopatkami, promieniujący w dół ramienia aż do dłoni, sztywność karku. Ból może się nasilać w przypadku niektórych pozycji lub ruchów głową. Dość rzadko występująca przepuklina odcinka piersiowego daje dolegliwości bólowe z promieniowaniem wzdłuż przebiegu żeber, powodując zaburzenia czucia osłabienia siły mięśniowej kończyn dolnych.

Przyczyny przepukliny kręgosłupa

Wypadnięcie dysku może być wynikiem zarówno wyraźnego urazu, jak i powtarzających się przeciążeń kręgosłupa. Przepuklina kręgosłupa często związana jest z naturalną degeneracją dysku z wiekiem, gdy włókna go tworzące zaczynają słabnąć. W miarę rozwoju tego stanu stosunkowo niewielki ruch odkształcający lub skręcający może spowodować pęknięcie dysku. Niektóre osoby mogą być bardziej podatne na problemy z dyskami od innych. Mogą cierpieć na przepukliny dysków w kilku miejscach wzdłuż kręgosłupa. Badania wykazały, że można mieć też predyspozycje do przepukliny kręgosłupa, gdy problem ten już wystąpił u innych członków rodziny.

Przepuklina kręgosłupa, w tym często przepuklina kręgosłupa lędźwiowego, oprócz bólu może powodować groźne objawy neurologiczne m.in.: drętwienie, niedowład lub paraliż mięśni, a także problemy z kontrolowaniem oddawania moczu i stolca. W takiej sytuacji należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, gdyż w procesie leczenia może być konieczny zabieg chirurgiczny.

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju przepukliny kręgosłupa:

  • wiek - najczęściej dotyka osób w wieku od 35 do 50 lat,
  • płeć - u mężczyzn ryzyko wystąpienia jest dwukrotnie wyższe,
  • otyłość - nadwaga zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia przepukliny,
  • praca fizyczna - wymagająca podnoszenia, ciągnięcia lub pchania ciężkich przedmiotów,
  • palenie papierosów - nikotyna ogranicza przepływ krwi  w okolicy dysków, co przyspiesza ich zwyrodnienie,
  • uwarunkowania genetyczne - dziedziczna tendencja do zwyrodnienia dysków.

Przepuklina kręgosłupa szyjnego

Przepuklina kręgosłupa szyjnego może być spowodowana: zwyrodnieniem - starzeniem się dysku, który staje się mniej elastyczny i trwały lub traumą - bezpośrednim uderzeniem w kręgosłup powodując pęknięcie lub przepuklinę dysku. Głównym objawem jest bólu szyi promieniujący do ramienia, czasem powodując drętwienie lub osłabienie ręki. Ból spowodowany przepukliną kręgosłupa szyjnego może być krótkotrwały lub stać się przewlekły i utrzymywać się przez kilka miesięcy. Dolegliwości bólowe nasilają się przy określonych pozycjach głowy lub w czasie wykonywania specyficznych czynności. Mają tendencję do zaostrzania się podczas uprawiania sportu.

W większości przypadków przepuklina kręgosłupa szyjnego możne być skutecznie leczona za pomocą metod niechirurgicznych np.: leki przeciwbólowe, fizjoterapia, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające szyję, a także unikanie bolesnych pozycji i ruchów głową. Jeżeli mamy do czynienia z bólem trwającym dłużej niż 6 do 12 tygodni i leczenie niechirurgiczne nie przynosi pożądanych efektów, może być konieczna operacja kręgosłupa szyjnego. Celem operacji przepukliny dysku szyjnego jest usunięcie uszkodzonego dysku i zapewnienie dekompresji rdzenia kręgowego.

Czy z przepukliną kręgosłupa można pracować?

Przepuklina krążka międzykręgowego w większości przypadków wpływa na życie domowe i zawodowe. Może ograniczać mobilność i powodować rozdzierający ból, co znacząco zmniejsza zdolność do wykonywania zadań codziennych oraz w pracy zawodowej. Silny ból pochodzący z dysku międzykręgowego może promieniować w dół kończyny aż do stopy, znacznie ograniczając zdolność stania lub chodzenia.

Z przepukliną kręgosłupa ciężko jest wykonywać różne zadania zawodowe, jak chociażby wykonywanie prac budowlanych, produkcyjnych i magazynowych, które wymagają regularnego podnoszenia i przenoszenia ciężkich przedmiotów. Silny ból spowodowany przepukliną krążka międzykręgowego skłania do zastosowania leków przeciwbólowych, które powodują działania niepożądane, typu zawroty głowy lub senność, co może uniemożliwić prowadzenie pojazdów lub obsługiwanie maszyn.

Zdarza się również, że przepuklina kręgosłupa nie przynosi żadnych objawów, co teoretycznie nie daje przeciwwskazania do wykonywania np. pracy biurowej. Warto jednak w takiej sytuacji zasięgnąć konsultacji u ortopedy bądź neurologa.

Czy można wyleczyć przepuklinę kręgosłupa bez operacji?

Leczenie przepukliny kręgosłupa, w większości przypadków, nie obejmuje zabiegu chirurgicznego. Około 90% osób, które doświadczyło choroby, po około sześciu tygodniach może nie odczuwać objawów lub odczuwać znacznie mniejsze dolegliwości, nawet jeśli nie otrzymają specjalistycznej pomocy medycznej. Objawy ustępują, ponieważ zmieniające się uwodnienie może powodować, że krążek międzykręgowy kurczy się. Przepuklina krążka międzykręgowego przy mniejszym rozmiarze zmniejsza ryzyko podrażnienia korzenia nerwu. Jednak funkcjonowanie z tym bólem, do łatwych nie należy. Dlatego konsultacja lekarska jest wskazana. Badanie fizykalne ma kluczowe znaczenie dla diagnozy. Zazwyczaj obejmuje obserwację pacjenta, sprawdzając zakres ruchów. W kontroli neurologicznej lekarz szuka oznak drętwienia oraz osłabienia czucia nogi i stopy. Jednym z typowych badań jest test Lasegue'a, który sprawdza, czy przepuklina kręgosłupa lędźwiowego daje objawy bólowe. W tym teście pacjent leży płasko na plecach, a lekarz delikatnie unosi wyprostowaną kończynę dolną aż pacjent poczuje ból. Test uważa się za dodatni, jeśli ból występuje przy uniesieniu kończyn do 50-60 stopni.

Przepuklina kręgosłupa w pierwszy etapie leczenia najczęściej ma charakter zachowawczy. Podstawą w leczeniu choroby jest ograniczenie dotychczasowej aktywności przez kilka dni do kilku tygodni. W sytuacji, gdy przepuklina powoduje skurcz mięśni dolnej części pleców, można ten nagły ból próbować złagodzić. Wskazany jest odpoczynek, leżenie płasko na plecach z poduszką pod kolanami. Czasem stosowanie ciepła może pomóc w złagodzeniu bolesnych skurczów mięśni. Poleca się poduszki podgrzewane (termofory), gorące kompresy oraz gorącą kąpiel. Więcej o rehabilitacji i ćwiczeniach na kręgosłup w innym naszym artykule. Jeśli chodzi o leżenie w łóżku, to tego typu odpoczynek w przypadku silnego bólu zwłaszcza w odcinku lędźwiowym najlepiej jest ograniczyć do jednego lub dwóch dni. Dłuższe leżenie może doprowadzić do sztywności i jeszcze większego bólu. Jeśli ból kręgosłupa jest łagodny, lekarz może podać niesteroidowe leki przeciwzapalne jak np. Ibuprofen lub Naproksen. Na pomoc może przyjść również fizjoterapeuta, który pokaże ćwiczenia rehabilitacyjne i nauczy bezpiecznie wykonywać zwykłe czynności, jak chodzenie, czy podnoszenie przedmiotów z ziemi. Pacjenci odczuwają poprawę dolegliwości bólowych w czasie od kilku dni do kilku tygodni od pojawienia się pierwszych objawów jakie daje przepuklina kręgosłupa.

Bardzo ważne w przypadku przepukliny kręgosłupa jest rozpoznanie. Najczęściej wykorzystywaną techniką jest rezonans magnetyczny (MRI), który zapewnia wnikliwą ocenę obszaru kręgosłupa lędźwiowego, pokazując, gdzie wystąpiła przepuklina i które nerwy są dotknięte. Natomiast przepuklina krążka międzykręgowego (dysku) nie jest widoczna na zdjęciu rentgenowskim. RTG kręgosłupa jest wykonywany w celu znalezienia innych przyczyn bólu lub pośredniej oceny przestrzeni w której znajdują się dyski.

Operacja przepukliny kręgosłupa

Jeśli przepuklina kręgosłupa powoduje ból i inne objawy w odcinku lędźwiowym, które utrzymują się po sześciu tygodniach od rozpoczęcia leczenia zachowawczego, rozważa się leczenie operacyjne. Operację przepukliny kręgosłupa zaleca się również, gdy występuje silny ból lub drętwienie, a pacjent ma trudności ze staniem na nogach i chodzeniem, niezależnie od czasu trwania dolegliwości. Przepuklina na kręgosłupie w odcinku lędźwiowym leczona operacyjnie ma wysoki wskaźnik powodzenia. Jej celem jest spowodowanie, aby przepuklina lędźwiowa przestała naciskać i drażnić nerwy, powodując ból. Procedura, która nazywa się dyscektomią, polega na usunięciu część przepukliny dysku. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Pacjent leży na stole operacyjnym twarzą w dół. Chirurg wykonuje małe nacięcie skóry, a następnie odciąga mięśnie od kręgosłupa. Przepuklina krążka międzykręgowego i wszelkie luźne kawałki są usuwane, aby przestały naciskać na nerw.

U zdecydowanej większość pacjentów po dyscektomii nie występują żadne powikłania. Rzadko zdarzają się jednak krwawienia, zakażenia lub uszkodzenia nerwu. Możliwe jest również, że dysk ponownie pęknie i spowoduje objawy bólowe. Po operacji przepukliny kręgosłupa pacjenci bardzo szybko mogą wstać z łóżka i chwilę pospacerować. Większość z nich wraca do domu w ciągu 24-48 godzin po operacji. Po wyjściu ze szpitala, przez pierwsze 4-6 tygodni, należy unikać dłuższego siedzenia, pochylania się do przodu i oczywiście podnoszenia przedmiotów z podłoża. Ważnym etapem powrotu do pełnej sprawności jest rehabilitacja. Należy skontaktować się z fizjoterapeutą, który po sprawdzeniu danych osobowych i wypisu ze szpitala, przygotuje harmonogram ćwiczeń. Po operacji i przejściu całej rehabilitacji, przepuklina kręgosłupa nie powinna już powodować bólu.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące dolegliwości kręgosłupa.

Bibliografia:

Autor
RAFAŁ CZEPUŁKOWSKI
RAFAŁ CZEPUŁKOWSKI

Specjalista do spraw content marketingu, dziennikarz sportowy i medyczny. Redaktor naczelny magazynu „Poradnik Zdrowie i Sport”, członek Dziennikarskiego Klubu Promocji Zdrowia, współtwórca wielu artykułów medycznych z zakresu ortopedii i urazowości w sporcie.

Czytaj więcej
Konsultacja merytoryczna
ŁUKASZ BARTOCHOWSKI
ŁUKASZ BARTOCHOWSKI

Lekarz w klinice Rehasport, specjalizuje się w ortopedii i traumatologii narządu ruchu z ukierunkowaniem na leczenie chorób kręgosłupa. Szczególną uwagę poświęca dwóm schorzeniom: kręgozmykowi oraz kręgoszczelinie. Wykonuje m. in. zabiegi ALIF, artroplastykę lędźwiową i szyjną.

Czytaj więcej