Kręgoszczelina

Kręgoszczelina - bardzo małe uszkodzenie

Sama kręgoszczelina to uszkodzenie małego kawałeczka kości, a dokładnie kręgu. Od kręgu odchodzi para wyrostków stawowych: jeden do góry, a drugi w kierunku dolnym. Przejście między nimi ulega uszkodzeniu – nazywa się to cieśnią kręgu lub węziną. To bardzo drobne miejsce, za to przenosi  bardzo duże obciążenia, szczególnie w momencie wykonywania ruchu przeprostu, czyli odgięcia do tyłu lub zgięcia.

Kręgoszczelina - uwaga na zgięcia i przeprosty

Kręgoszczelinę traktuje się trochę jak złamanie zmęczeniowe. Jeżeli weźmiemy spinacz biurowy, raz go zegniemy i wyprostujemy, to nic się jeszcze nie stanie. Jeżeli jednak będziemy go stale prostować i zginać, to zsumują się mikrouszkodzenia i dojdzie do przerwania ciągłości. Tak jest właśnie z kręgoszczeliną – do urazu dochodzi w przypadku trenowania sportów wymagających częstego zgięcia i przeprostu, zwłaszcza, jeśli towarzyszy im dodatkowa siła. Pewne grupy sportowców są bardziej predysponowane, np. piłkarze nożni, siatkarze, koszykarze, zapaśnicy.

Kręgoszczelina - problem co dwudziestego Europejczyka

Znaczącym czynnikiem powodującym powstawanie urazu jest to, jak elementy kostne układają się w stosunku do siebie. Nie każdy ma właściwą predyspozycję anatomiczną do uprawiania danego sportu. Zwłaszcza, gdy dochodzi do sumowania się przeciążeń w krótkim okresie czasu. Kręgoszczelina może być jedno- lub dwustronna, bo cieśń znajduje się po obu stronach kręgu. Pojawia się ona jako suma zbiegów okoliczności. Ze statystyk dotyczących mieszkańców Europy wynika, że kręgoszczelina (oraz kręgozmyk, który może być jej następstwem) dotyka około 5 procent ludzi. U większości będzie ona bezobjawowa – te osoby nie będą nawet wiedziały o przypadłości, jeżeli nie będą nadwyrężać grzbietu. U sportowców to schorzenie występuje częściej – dotyka 7-10 procent. Z badań wynika też, że uraz kręgoszczeliny – spośród wszystkich sportów – najczęściej dotyka… skoczków do wody! Uprawianie tej dyscypliny wiąże się z nieanatomicznymi ruchami przeprostu – z bardzo dużą siłą w krótkim czasie. Ponad 40 proc. skoczków ma problem z tych schorzeniem!

Kręgoszczelina - uraz dwóch kręgów lędźwiowych

Kręgoszczelina nie dotyczy oczywiście całego kręgosłupa, a jedynie jego części lędźwiowej i dwóch ostatnich kręgów: czwartego lędźwiowego i piątego lędźwiowego. To ponad 98 proc. wszystkich przypadków. Najczęściej też dotyka młodych osób przed 20. rokiem życia – przeważnie pacjentów po 13. roku życia. Jest to jednak o tyle niemiarodajna statystyka, że kręgoszczelina jest jednym z najbardziej nierozpoznawalnych schorzeń. W przypadku naszej kliniki badania diagnostyczne odbywają się nieco inaczej niż w otwartym lecznictwie, a to pozwala nam częściej wykrywać ten problem.

Kręgoszczelina - gdy przerwa niewiele daje…

Objawy kręgoszczeliny są bardzo niecharakterystyczne – bolą po prostu plecy. Zwykle zaczyna się od bólu po jednej stronie, później bolą obie strony albo tylko druga. Ten ból występuje szczególnie podczas aktywności fizycznej. Trenerzy zwykle nakazują wówczas przerwę i ból ustępuje. Tyle że podczas powrotu do treningu – znów się pojawia. Gdy takie coś się zaniedba i przejdzie z nim do porządku dziennego, ból stanie się stały, np. podczas jakiejkolwiek aktywności w domu. Wciąż największy będzie jednak podczas dużego wysiłku fizycznego. Przeważnie taki pacjent ma zaleconą przerwę w uprawianiu sportu, przechodzi diagnostykę, którą zwykle jest normalne zdjęcie rentgenowskie. Takie zdjęcie jest w stanie zasygnalizować problem z kręgoszczeliną, ale zwykle stanowi tylko o podejrzeniu tego schorzenia. Badanie diagnostyczne powinno być wykonane wtedy w trzech klasycznych projekcjach: z przodu, z boku i skośnie.

Kręgoszczelina - dodatkowa diagnoza

Bardzo często trzeba przeprowadzić dodatkową diagnozę. Idealna w tej sytuacji będzie tomografia, która znakomicie pokazuje kość i jej strukturę. Bardzo często kręgoszczelina to taka malutka szczelinka, która ma mniej niż milimetr w obrębie kości. Problemem może być fakt, że dzieciom 13-, 14- czy 15-letnim badania tomografem nie powinno się wykonywać, poza szczególnymi przypadkami, jak nowotwór. Niektóre pracownie rezonansu magnetycznego, m.in. w klinice Rehasport, mają specjalny program do obróbki obrazów rezonansowych. Nazywa się to rezonansem izowolumetrycznym i na jego podstawie można zobaczyć kręgoszczelinę, bo daje obraz przestrzenny.

Generalnie, aby doszło do urazu kręgoszczeliny, musi nastąpić kilka rzeczy:

• dotyczy osoby młodej
• w ruchu występuje ból
• ważny jest charakter aktywności
• problemy pojawiają się podczas wysokiej aktywności, a także podczas aktywności wyczynowej
• jest efektem częstych ruchów mających charakter zgięciowo-wyprostny

Pacjent bardzo często mówi, że po całkowitym odpoczynku ból ustępuje, a po klasycznej rehabilitacji nie tylko nie ustępuje, ale nawet narasta.

Kręgoszczelina - proces leczenia

Leczenie staramy się prowadzić tak, by nie trzeba było ingerować zabiegowo. Kręgoszczelina dotyczy przeważnie młodych ludzi, aktywnych ruchowo, więc staramy się rehabilitować pacjentów bez konieczności przeprowadzania zabiegu operacyjnego. Proces rehabilitacji jest jednak inny niż przy klasycznych urazach grzbietu. Unikamy bowiem wykonywania ruchów zgięciowych czy przeprostnych.

Zwykle proces leczenia zaczyna się od pięciu, sześciu tygodni całkowitej rezygnacji z uprawiania sportu. Dodatkowo – pacjent ma „reżim wyprostny”, powinien chodzić prosto i unikać pochylania. W niektórych przypadkach zalecamy używanie specjalnego gorsetu, który będzie przypominał o prostej postawie.

Kręgoszczelina - drugi etap leczenia zachowawczego

Ten dość długi okres pierwszej części rehabilitacji bywa frustrujący dla młodych ludzi, którzy są przyzwyczajeni do sporej aktywności fizycznej. W drugim etapie przechodzimy do właściwej rehabilitacji i stopniowo wprowadzany proces aktywizacji mięśniowej. Początkowo odbywa się on bez ruchu, później włączane są ruchy tułowia i kończyn, z coraz większą siłą. Wszystko odbywa się pod kontrolą fizjoterapeuty, który ocenia też możliwość zwiększenia zakresu ruchu.

Ten drugi okres trwa około sześciu tygodni i staramy się go nie skracać. Całość daje dużą szansę powodzenia – po 12-tygodniach prosimy, by pacjent wrócił do aktywności, ale bez pełnego zaangażowania w początkowej fazie. Warunkiem pełnego powrotu do sportu jest brak bólu. Należy też pamiętać o przeciwwskazaniach: trzeba wyłączyć z treningu te najbardziej niekorzystne ruchy.

Kręgoszczelina - konieczność operacji

Niestety, czasem zdarza się, choć rzadko, że takie trzymiesięczne leczenie zachowawcze nie wystarczy i trzeba operacyjnie przeprowadzić zespolenie kręgoszczeliny. Ponieważ jest to bardzo mały element kostny, to zespala się go bardzo małymi prętami. Malutka śrubka łączy dwa elementy, a my to robimy przezskórnie, czyli bez rozcinania skóry.

Po operacji następuje ten sam protokół leczenia, który trwa znów trzy miesiące. Bardzo często rodzice, jeśli dowiadują się o konieczności przeprowadzania operacji, zalecają swoim dzieciom rezygnację z intensywnego trenowania sportu. Bardzo ważna jest świadomość – rodzice powinni zwracać uwagę, czy dzieci nie są zbyt eksploatowane podczas zajęć.

Jeżeli mamy kręgoszczelinę po obu stronach, to wówczas rozwija się już inne schorzenie, a mianowicie kręgozmyk. Jest on następstwem kręgoszczeliny i częściej dotyka osób starszych, którym kręgoszczelina nie przeszkadzała w życiu. Zaniedbany uraz się jednak rozwijał.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące dolegliwości kręgosłupa.

Bibliografia:

• Rita Grazina, Renato Andrade, Filipe Lima Santos, José Marinhas, Rogério Pereira, Ricardo Bastos, João Espregueira-Mendes, Return to play after conservative and surgical treatment in athletes with spondylolysis: A systematic review, Physical Therapy in Sport, Volume 37, 2019, Pages 34-43
• Sara Goetzinger, Selen Courtney, Kathy Yee, Matthew Welz, Maziyar Kalani, Matthew Neal, "Spondylolysis in Young Athletes: An Overview Emphasizing Nonoperative Management", Journal of Sports Medicine, vol. 2020, Article ID 9235958, 15 pages, 2020.
• Tsukagoshi, Y., Kamegaya, M., Tatsumura, M. et al. Characteristics and diagnostic factors associated with fresh lumbar spondylolysis in elementary school-aged children. Eur Spine J 29, 2465–2469 (2020).
• Paul Gagnet, Kent Kern, Kyle Andrews, Hossein Elgafy, Nabil Ebraheim, Spondylolysis and spondylolisthesis: A review of the literature, Journal of Orthopaedics, Volume 15, Issue 2, 2018, Pages 404-407