Ból kręgosłupa - poznaj przyczyny bólu pleców

Ból kręgosłupa - przyczyny

Wyróżniamy dwie przyczyny bólu kręgosłupa: mechaniczną i chemiczną. Ból kręgosłupa o podłożu mechanicznym jest główną przyczyną problemów z kręgosłupem. Aktualne badania naukowe donoszą że 97-98 % bólów kręgosłupa spowodowana jest czynnikami mechanicznymi.

Znaczna część dolegliwości towarzyszących bólowi pleców (nawet do 90%) spowodowana jest uszkodzeniem krążka międzykręgowego. Powodem takiego bólu może być wykonanie nagłego ruchu bądź dźwignięcie ciężkiego przedmiotu. W takim przypadku Pacjent może odczuwać ból kręgosłupa z możliwością promieniowania np. do kończyny. Występuje również zespół dolegliwości który spowodowany jest przeciążeniem, a co za tym idzie utratą elastyczności oraz prawidłowej ruchomości tkanek przykręgosłupowych. Przyczyną takiego bólu może być wcześniejszy uraz, zabieg operacyjny, bądź przebyty epizod uszkodzenia krążka międzykręgowego, jak również siedzący tryb życia oraz jednostajna pozycja w ciągu dnia. Ostatni zespół bólowy kręgosłupa to zespół posturalny, który dotyczy głównie ludzi młodych; spowodowany błędnym nawykiem postawy.

Ból kręgosłupa o podłożu chemicznym charakteryzuje się stałością objawów. Pacjent z takim bólem ma problem ze znalezieniem pozycji, w której odczuwa ulgę, a każdy ruch nasila dolegliwości. Dodatkowo mogą wystąpić objawy takie jak: obrzęk, zaczerwienienie oraz podwyższona temperatura bolesnej okolicy kręgosłupa.

Ból kręgosłupa lędźwiowego - odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa

Ból kręgosłupa lędźwiowego najczęściej jest następstwem przyczyn mechanicznych. Są wśród nich statyczne przeciążenia kręgosłupa wynikające z pracy w pozycjach niekorzystnych lub nagłe przeciążenia dynamiczne. Ból odcinka lędźwiowego jest fizjologiczną reakcją organizmu na przekroczenie dopuszczalnego zakresu ruchu lub wykonywania pracy ze zbyt dużym obciążeniem, zapobiegając przed jego uszkodzeniem.

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Bóle kręgosłupa lędźwiowego w 60-80% związane są z dyskopatią i najczęściej występują u osób pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Jest to rodzaj przepukliny krążka międzykręgowego (dysku) polegającej na rozerwaniu zewnętrznej warstwy krążka i jego uwypukleniu się na zewnątrz powodując ucisk nerwów, mięśni i naczyń krwionośnych. Bezpośrednią przyczyną dyskopatii może być gwałtowny ruch zgięciowy lub zgięciowy z dodatkową rotacją, co przemieszcza jądro miażdżyste ku tyłowi, wywołując pęknięcie.

Dyskopatia najczęściej ma jednak przebieg długotrwały z okresami zaostrzenia dolegliwości, co wpływa na leczenie kręgosłupa. Wspomniany ucisk korzenia nerwowego wywołuje tzw. rwę kulszową. Jest to bardzo nieprzyjemne uczucie ostrego bólu przeszywającego nogę. Ból jest tak silny, że ciężko jest się pacjentowi wyprostować, dodatkowo pacjent często ma uczucie drętwienia nogi.

Zmiany zwyrodnieniowe a ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Zmiany zwyrodnieniowe najczęściej pojawiają się z wiekiem, szczyt choroby przypada na 50-60 rok życia. Przyczyną może być zmniejszenie aktywności fizycznej i idące za tym osłabienie mięśni stabilizujące kręgosłup. Dochodzi wówczas do przeciążenia kręgów i tkanek kręgosłupa, które nie są przyzwyczajone do forsownych przeciążeń statystycznych (siedzący tryb życia). Dolegliwości bólowe mają charakter stały lub przerywany i nasilają się podczas ruchu lub przy długotrwałym staniu.

Jeśli zmiany zwyrodnieniowe nie są znacznie nasilone, możliwe jest ich leczenie w sposób zachowawczy. Opiera się głównie na rehabilitacji ruchowej oraz edukacji odnośnie koniecznych zmian w codziennym funkcjonowaniu i dbaniu o zdrowy kręgosłup. Również tutaj możliwe jest wspomaganie procesu rehabilitacji przez wykonanie terapeutycznego ostrzyknięcia.

Bóle kręgosłupa a zmiany przeciążeniowe kręgosłupa

Jest to jedna z częstszych przyczyn wpływających na przewlekłe bóle kręgosłupa. Jest połączeniem przeciążeń mięśni, więzadeł i krążków międzykręgowych w wyniku ciężkiej pracy fizycznej, uprawiania sportu lub przybierania niewłaściwych pozycji. Dolegliwości bólowe czasem ujawniają się nie w obrębie kręgosłupa, a w odległych częściach ciała. W zależności od czynników i nasilenia mogą być bardzo zróżnicowane. Jednak zawsze powinny być sygnałem ostrzegawczym. Leczenie kręgosłupa zawsze wymaga konsultacji u specjalisty.

Kręgoszczelina i kręgozmyk

Kręgoszczelina to przerwanie ciągłości kręgu. Występuje najczęściej u osób młodych, aktywnych sportowo. Dolegliwości bólowe są miejscowe, z reguły nasilone bardziej po jednej stronie. W przypadku kiedy dojdzie do przesunięcia kręgu leżącego powyżej do przodu w stosunku do kręgu leżącego poniżej, mamy do czynienia z kręgozmykiem. Jego powstanie może mieć miejsce na podstawie wcześniejszej kręgoszczeliny lub ze względu na znaczną niestabilność w przebiegu zmian zwyrodnieniowych. Typowym objawem jest ból kręgosłupa lędźwiowego, często określany przez pacjentów jako ból krzyża. Zarówno w jednym, jak i drugim schorzeniu istnieje możliwość leczenia rehabilitacyjnego. Szczególnie w przypadku kręgoszczeliny liczy się postawienie jak najszybszego rozpoznania, kiedy to defekt kostny ma możliwość spontanicznego wygojenia się. W przypadku kiedy leczenie kręgosłupa w formie zachowawczej nie przynosi efektu, możemy wykonać operacyjne zespolenie cieśni kręgu (miejsce powstawania kręgoszczeliny) lub stabilizację kręgosłupa objętego kręgozmykiem.

Ból kręgosłupa szyjnego

Ból kręgosłupa szyjnego jest na drugim miejscu pod względem liczby występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa. Coraz częściej skarżą się na nie osoby prowadzące siedzący tryb życia, a przede wszystkim pracujące w pozycji siedzącej. Schorzenie to dotyczy najczęściej szwaczek, pracowników laboratoryjnych pracujących przy mikroskopach, a także osób obsługujących stanowiska komputerowe. Ma to związek z długotrwałym przebywaniem w pozycji statycznej, brakiem aktywności fizycznej, gdzie kręgosłup jest w nieprawidłowej pozycji w czasie wykonywania codziennych czynności. Dlatego tak ważne jest zwracanie uwagi na prawidłową pozycję głowy i utrzymywanie właściwej postawy ciała.

Długotrwałe obciążenia mogą prowadzić do dyskopatii odcinka szyjnego, co stanowi prawie połowę wszystkich przyczyn bólowych tej części kręgosłupa. Zespół bólowy odcinka szyjnego może występować pod różną postacią: ból, tkliwość, zwiększone napięcie mięśni, sztywność, a nawet unieruchomienie. Czasem odczuwalne są dolegliwości towarzyszące: ból pleców, ból okolicy szyi, ból między łopatkami, migrena, ból szczęki i okolicy uszu, zaburzenia wzroku. Schorzenie okolicy szyi określane jest jako interdyscyplinarne, gdyż leczeniem mogą zajmować się ortopedzi, neurolodzy, reumatolodzy, czy fizjoterapeuci.

Kręgosłup w odcinku szyjnym podatny jest na zmiany degeneracyjne, a to za sprawą jego dużej ruchomości i podatności na obciążenia. Bóle mogą mieć postać ostrą, związaną ze stanem zapalnym bądź uszkodzeniem, a także postać przewlekłą, związaną ze zmianami zwyrodnieniowymi tzw. zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego.

Zespół bólowy kręgosłupa odcinka szyjnego może być również związany ze złym stanem emocjonalnym. Sytuacje stresowe powodują nadmierne napięcie okolicy karku i barków powodując ich ból. Osoby z depresją lub problemami psychicznymi mogą uskarżać się na stany przewlekłe, trudne do leczenia.

• Spondyloza szyjna
  W wyniku starzenia się tkanek dochodzi do spondylozy szyjnej, czyli zmian zwyrodnieniowych kręgów, krążków międzykręgowych, chrząstek stawowych oraz stawów międzywyrostkowych. Jest to proces przewlekły, trwający wiele lat, na który składa się suma wszystkich urazów i przeciążeń.
• Radikulopatia szyjna
  Jest to zespół dolegliwości bólowych związany z uciskiem na korzeń nerwowy. Radikulopatia wywołuje uczucie drętwienia i osłabienia z możliwym niedowładem kończyny górnej. Charakterystyczne dla rwy ramiennej jest ból kręgosłupa szyjnego promieniujący do kończyny górnej. W początkowej fazie ból może nasilać się przy kichaniu lub kaszlu, w kolejnym stadium nasila się, z wyraźnym promieniowaniem do barku. Ból odczuwalny jest podczas ruchów głową promieniując do łopatki, klatki piersiowej, nawet aż do palców dłoni. Najczęstszą przyczyną są zmiany zwyrodnieniowe, na jakie narażony jest kręgosłup, związane ze starzeniem się organizmu i trybem życia. Ciężka praca fizyczna, jak również częste powtarzanie tych samych czynności w niewłaściwej pozycji prowadzą do wypuklin powodujących ucisk na korzenie. Inną przyczyną rwy ramiennej mogą być mikrourazy oraz choroby zapalne lub nowotworowe.
• Zespół szyjny górny
  Inną nazwą zespołu szyjnego górnego jest zespół Barrego-Lieou. Ból występuje głównie w górnej części karku i potylicy, czasem promieniując do skroni i czoła. Główną przyczyną występowania zespołu są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w części szyjnej prowadzące do ucisku na tętnice kręgowe i struktury unerwienia.
• Migrena szyjna
  Bóle głowy pochodzenia szyjnego związane są z dysfunkcją w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego odcinka szyjnego kręgosłupa i stanowią ok. 15% wszystkich przyczyn bólów głowy. Główną przyczyną są zmiany zwyrodnieniowe powodujące podrażnienie splotu współczulnego okołotętniczego lub ucisk tętnicy kręgowej. Z badań wynika, że migrena częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Najbardziej narażeni są pracownicy biurowi, zmuszeniu trzymać głowę w jednej pozycji np. przed monitorem. Długotrwały ból może być również wywołany nieprawidłową pozycją w czasie snu.
• Urazy odcinka szyjnego
  Ból kręgosłupa szyjnego bardzo często może być następstwem urazu, a wśród nich są dość niebezpieczne wypadki drogowe (mechanizm uszkodzenia zgięciowego i wyprostnego) lub upadki z wysokości (złamanie kompresyjne lub zmiażdżeniowe). Zgięciowy mechanizm urazu kręgosłupa jest wynikiem działania olbrzymiej siły powodującej nagłe zgięcie kręgosłupa ku przodowi ze znacznie przekroczonym zakresem jego ruchomości. W następstwie dochodzi do przesunięcia trzonów kręgowych, powodując uciążliwe bóle kręgosłupa. Do wyprostnego mechanizmu urazu kręgosłupa dochodzi w momencie gdy mamy do czynienia z siłami działającymi na głowę od przodu, co doprowadza do nagłego przeprostu z uszkodzeniem krążka kręgowego i rozerwania więzadła.
• Znacznie niebezpieczniejsze są urazy kręgosłupa szyjnego typu Whiplash (smagnięcie biczem). Test to typowy uraz w wypadkach samochodowych (przy uderzeniu w tył pojazdu). Wynikiem działającej siły jest gwałtowne odgięcie karku z przeniesieniem głowy za barki, po czym siła bezwładności przenosi głowę do przodu. Objawami są bóle kręgosłupa w odcinku szyjnym, ból głowy trwający wiele miesięcy, a także ból kręgosłupa piersiowego. Towarzyszyć temu mogą również zawroty głowy, zaburzenia widzenia i równowagi. Czasem spotyka się również wahania emocjonalne, zaburzenia snu lub omdlenia. W takich wypadkach konieczne jest unieruchomienie odcinka szyjnego przy użyciu kołnierza ortopedycznego przez 2-4 tygodnie.

Ból kręgosłupa - uszkodzenia kręgosłupa

• Nagły uraz – uszkodzenie tkanek pierścienia włóknistego krążka pod wpływem gwałtownego i silnego urazu.
• Przeciążenia przewlekłe – powstające latami, powodujące uszkodzenia kręgów i krążków międzykręgowych.

Leczenie bólu kręgosłupa

Leczenie bólu kręgosłupa polega głównie na zwalczaniu przyczyny bólu pleców, a nie tylko objawów. U Pacjenta z dolegliwościami bólowymi stosuje się ruch działający leczniczo, który dobierany jest na podstawie wyników badania czynnościowego kręgosłupa. Według statystyk, dziewięciu na dziesięciu Pacjentów, którzy przeszli ból krzyża, dozna kolejnego w przeciągu najbliższego roku, a u jednej trzeciej osób objawy będą bardziej nasilone. Z uwagi na tak pesymistyczne statystyki, najważniejszym elementem leczenia jest zapobieganie nawrotom.

Głównym narzędziem w leczeniu jest edukacja Pacjenta, który musi nauczyć się innego niż dotąd wykonywania codziennych czynności. Siedzenie, zakładanie butów, wstawanie z łóżka czy podnoszenie przedmiotów z podłogi może wywoływać ból pleców. Takie postępowanie lecznicze sprawia, że Pacjent jest niezależny w procesie leczenia, zna procedury ratunkowe jak również profilaktyczne, które pomagają zapobiegać występowaniu nawrotów.

W zdecydowanej większości przypadków leczenie kręgosłupa ma charakter rehabilitacyjny. Dla każdego pacjenta dobierany jest odpowiedni protokół rehabilitacyjny. Zakłada on jak najszybsze zmniejszenie odczuwanych dolegliwości bólowych, aby możliwe było wykonywanie czynności dnia codziennego. W kolejnym etapie skupiamy się na ugruntowaniu osiągniętych efektów oraz zapobieganiu nawrotom. W szczególnych przypadkach, kiedy postępy rehabilitacji według lekarzy są niesatysfakcjonujące, możliwe jest przeprowadzenie zabiegu terapeutycznego ostrzyknięcia. Po zabiegu pacjent powinien powrócić do rehabilitacji.

W przypadku znacznych objawów neurologicznych (znaczny ból w obrębie kończyny, zaburzenia czucia i siły mięśniowej w obrębie kończyny), które nie ustępują lub wręcz mają tendencję do nasilania się, proponujemy pacjentowi pilne odbarczenie struktur nerwowych. Można to uzyskać poprzez wykonanie operacji dyscektomii. Po operacji konieczna jest rehabilitacja, której zadaniem jest zapobieganie podobnym zdarzeniom w przyszłości.

W wyjątkowych sytuacjach, szczególnie u ludzi starszych, po niewielkich urazach lub nagłych przeciążeniach, może dojść do powstania złamania kompresyjnego w obrębie kręgu. Chory skarży się na silny ból kręgosłupa nasilający się w ruchu lub podczas zmian pozycji. Samo złamanie przypomina zgniatanie pudełka. Konieczne jest wykonanie badań obrazowych, które pozwalają stwierdzić, który z kręgów uległ złamaniu i jak duże jest zniekształcenie. W leczeniu tego typu złamań wykorzystujemy technikę wertebroplastyki.

W przypadkach zmian bardzo zaawansowanych, kiedy degeneracja kręgosłupa jest znaczna lub nasilenie objawów neurologicznych jest duże, może się okazać, że konieczna jest operacja. Jej zakres i dokładna technika jest ustalana dla każdego pacjenta oddzielnie. Wszystkie operacje polegają na stabilizacji kręgosłupa z różnego rozmiaru odbarczeniem struktur nerwowych. Po leczeniu operacyjnym konieczna jest rehabilitacja, która pozwoli na powrót do normalnego funkcjonowania oraz wyuczenia odpowiednich zachowań.

Poznaj podstawowe ćwiczenia na kręgosłup!

Ból kręgosłupa - profilaktyka pierwotna!

Należy sobie wyrobić nawyk ochrony kręgosłupa, by codzienne czynności wykonywane automatycznie, często w sposób nieprawidłowy, nie powodowały nakładających się na siebie mikrourazów i przeciążeń działających na kręgosłup.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące dolegliwości kręgosłupa.

Bibliografia:

• Spine-health - Lower Back Pain Symptoms, Diagnosis, and Treatment - John Peloza, MD - 2017
• Healthline - Everything You Want to Know About Lower Back Pain - Medically reviewed by Angela M. Bell, MD, FACP — By Janelle Martel and Angela Myers — Updated on October 30, 2022
• Medical News Today - What is causing this pain in my back? - Medically reviewed by Peggy Pletcher, M.S., R.D., L.D., CDE — By James McIntosh on February 23, 2017
• Piotr Józefowski, Anna Kołcz-Trzęsicka, Anna Żurowska, “Zdrowy kręgosłup”, Warszawa, Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., 2015, ISBN 978-83-7845-875-3