Zwyrodnienie stawu kolanowego

Co to jest gonartroza?

Gonartroza to medyczne określenie dotyczące zmian zwyrodnieniowych - artrozy, czyli przewlekłej, postępującej choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych. Charakteryzuje się stopniowym zużywaniem chrząstki stawowej, która pełni funkcję amortyzacyjną, umożliwiającą gładkie poruszanie się kości w stawie kolanowym. W miarę postępu choroby chrząstka staje się cieńsza, może ulec uszkodzeniu lub całkowitemu zniszczeniu, co prowadzi do powstawania bólu, obrzęku i ograniczenia zakresu ruchu w stawie. W chorobie tej proces degeneracji obejmuje również: kości więzadła, torebkę stawową oraz inne elementy tworzące staw kolanowy.

Leczenie gonartrozy ma na celu złagodzenie objawów i poprawę funkcji stawu. Może obejmować farmakoterapię (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne), fizjoterapię, zmiany w stylu życia (np. utrata wagi czy ćwiczenia wzmacniające), a w zaawansowanych przypadkach – interwencje chirurgiczne, takie jak artroskopia kolana czy endoprotezoplastyka stawu kolanowego. Nieleczona prowadzi do degeneracji stawu kolanowego, a wraz z wiekiem do niepełnosprawności ruchowej.

Przyczyny zwyrodnienia stawu kolanowego

• Starzenie się - z wiekiem chrząstka stawowa naturalnie traci swoją elastyczność i zdolność do samoregeneracji, co zwiększa ryzyko uszkodzeń.
• Czynniki genetyczne - w niektórych rodzinach obserwuje się większą predyspozycję do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów, co sugeruje dziedziczność tego schorzenia.
• Nieprawidłowości anatomiczne - nieprawidłowe ustawienie kończyn, np. koślawość lub szpotawość kolan, może prowadzić do nierównomiernego obciążenia stawu i przyspieszenia procesu zwyrodnieniowego.
• Długotrwałe przeciążenie - regularne i intensywne obciążanie stawu kolanowego, na przykład związane z wykonywaniem zawodu lub uprawianiem niektórych dyscyplin sportu, może zwiększyć ryzyko zwyrodnienia.
• Kontuzje stawu kolanowego - urazy związane z więzadłami i łąkotkami, a także złamania w obrębie stawu oraz przebyte operacje, mogą prowadzić do zwyrodnienia stawu w przyszłości.
• Nadwaga i otyłość - podwyższona masa ciała obciąża stawy, co może przyczynić się do szybszego zużycia chrząstki stawowej.
• Choroby stawów - inne choroby stawów, zarówno ortopedyczne, jak i reumatologiczne lub autoimmunologiczne mogą przyczynić się do rozwoju zwyrodnienia kolana.

Chociaż wiele czynników może przyczynić się do rozwoju zwyrodnienia kolana, często jest to kombinacja wielu z nich. Ważne jest identyfikowanie i adresowanie możliwych przyczyn, aby opóźnić postęp choroby i złagodzić jej objawy.

Jak się objawia zwyrodnienie kolana?

Zwyrodnienie stawu kolanowego wywołuje wiele różnych objawów, które mogą różnić się intensywnością w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Zwyrodnienie kolana może rozwijać się niezauważone, nie dając większych objawów w początkowej fazie. Dlatego pierwsze objawy są przez Pacjentów często lekceważone. Trafiają oni do ortopedy w późniejszej fazie choroby, gdy zaczynają mieć trudności w chodzeniu i kiedy nasila się ból w przedniej części stawu kolanowego, a chodzenie po schodach staje się wyzwaniem.

• Ból kolana - to najbardziej charakterystyczny objaw choroby. Może nasilać się podczas chodzenia (ból kolana przy chodzeniu), kucania, schodzenia lub wchodzenia po schodach oraz po długim siedzeniu w jednej pozycji. Ból w obrębie kolana może być ostry, kłujący lub tępy i nasilać się podczas aktywności. W późniejszej fazie choroby pojawiają się także charakterystyczne bóle nocne.
• Sztywność i ograniczenie ruchomości stawu - staw kolanowy może stać się sztywny, co może utrudniać wykonywanie codziennych aktywności fizycznych.
• Obrzęk stawu kolanowego - może to być spowodowane wysiękiem i pogrubieniem błony maziowej.
• Trzeszczenie - Pacjenci mogą odczuwać trzeszczenie lub chrupanie w stawie kolanowym podczas ruchu.
• Wzrost ciepłoty skóry - skóra w okolicach stawu kolanowego może być zaczerwieniona i cieplejsza w dotyku z powodu występowania fazy zapalnej w chorobie zwyrodnieniowej.
• Utrata siły mięśniowej - mięśnie wokół stawu kolanowego, zwłaszcza czworogłowy uda, mogą osłabnąć, co może prowadzić do odczucia niestabilności kolana.

Jak można zdiagnozować zwyrodnienie stawu kolanowego?

W celu zdiagnozowania, czy mamy do czynienia ze zwyrodnieniem kolana, powinniśmy udać się do doświadczonego ortopedy. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi z nami wywiad, pytając o charakterystykę bólu, okoliczności jego występowania, o wcześniejsze urazy, aktywność fizyczną, obciążenie genetyczne oraz inne objawy. Specjalista przeprowadzi również badanie fizykalne podczas, którego oceni nasilenie bólu, stabilność, obecność obrzęku, zakres ruchomości stawu kolanowego, siłę mięśniową a także funkcjonalność więzadeł i łąkotek.

Dla potwierdzenia diagnozy ortopeda może zlecić dodatkowe badania obrazowe. Podstawą diagnostyki choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego jest badanie radiologiczne (RTG stawów kolanowych w obciążeniu). Na zdjęciu rentgenowskim widać zwężenie przestrzeni stawowej (spowodowane utratą chrząstki), obecność osteofitów (narośli kostnych) oraz ewentualne deformacje kości. Czasami w ocenie struktur łącznotkankowych, w tym chrząstki, wykorzystuje się również rezonans magnetyczny (MRI), a czasem badanie ultrasonograficzne (USG). Po zebraniu wszystkich informacji lekarz ortopeda może postawić diagnozę i zaproponować odpowiednie leczenie.

Jak przebiega leczenie zwyrodnienia stawu kolanowego?

Niestety nie ma cudownego lekarstwa na zwyrodnienie kolan, ale istnieje wiele metod leczenia, które mogą pomóc złagodzić dolegliwości bólowe i poprawić jakość życia, a nawet opóźnić postęp choroby. Wczesne wykrywanie gonartrozy ma kluczowe znaczenie dla procesu leczenia. Najczęściej zaczyna się ono od metod niezabiegowych, czyli leczenia zachowawczego.

• Zmiana stylu życia - niektóre zmiany w codziennym życiu mogą chronić staw kolanowy i spowolnić postęp zwyrodnienia kolana.
• Regularna aktywność fizyczna - aby złagodzić ból i poprawić funkcjonowanie stawów zaleca się ruch, przechodząc z zajęć o dużym obciążeniu (bieganie lub tenis) na zajęcia o mniejszym wysiłku (takie jak pływanie lub jazda na rowerze).
• Utrata masy ciała - redukcja wagi może znacząco obniżyć obciążenie stawu kolanowego i złagodzić dolegliwości bólowe.
• Ćwiczenia specjalistyczne - specjalne ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni wokół stawu kolanowego mogą pomóc w stabilizacji stawu i zmniejszeniu bólu. Doświadczony fizjoterapeuta może pomóc w opracowaniu odpowiedniego planu ćwiczeń.
• Urządzenia wspomagające – zwykle stosuje się dla odciążenia stawu celem zmniejszenia bólu; wykorzystanie ortezy może pomóc w stabilizacji stawu i zmniejszeniu bólu.
• Farmakoterapia - niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), stosowane pod kontrolą lekarza, mogą łagodzić ból i stan zapalny.
• Iniekcje - wprowadzenie kortykosteroidów bezpośrednio do stawu kolanowego może przynieść tymczasową ulgę w objawach, zwłaszcza przy występowaniu wysięków.
• Iniekcje kwasu hialuronowego - kwas hialuronowy działa jako smar w stawie i może pomóc w poprawie ruchomości oraz zmniejszeniu bólu.

Zwyrodnienie kolana - leczenie operacyjne

Jeśli dolegliwości bólowe związane ze zwyrodnieniem stawu kolanowego nie ustępują po leczeniu niechirurgicznym i powodują niepełnosprawność, wówczas lekarz może zalecić operację.

• Artroskopia - procedura, podczas której lekarz wprowadza do wnętrza stawu, przez małe nacięcia, kamery do diagnozowania i specjalistycznych narzędzi do leczenia problemów ze stawami, jak uszkodzenie łąkotki lub chrząstki stawowej.
• Osteotomia - procedura chirurgiczna polegająca na przecięciu i ponownym ustawieniu kości w celu zmniejszenia obciążenia uszkodzonej części stawu. Osteotomię kolana stosuje się w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów we wczesnym stadium, która uszkodziła tylko jedną stronę stawu kolanowego. Przenosząc ciężar ciała z uszkodzonej strony stawu, osteotomia może złagodzić ból i znacząco poprawić funkcjonowanie stawu kolanowego dotkniętego gonartrozą.
• Endoprotezoplastyka stawu kolanowego - jest to wymiana stawu kolanowego na sztuczną endoprotezę. Zabieg ten jest zazwyczaj proponowany dla Pacjentów ze zwyrodnieniem kolana na zaawansowanym etapie, którzy nie reagują na inne metody leczenia.

Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, wieku Pacjenta, ogólnego stanu zdrowia oraz preferencji Pacjenta. Ważne jest regularne konsultacje z lekarzem ortopedą, aby monitorować postępy choroby i dostosowywać plan leczenia oraz właściwa rehabilitacja.

Powiązane artykuły:

• Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące ból kolana w pozostałych obszarach tego stawu.
• Zwyrodnienie stawów - diagnoza, leczenie

Bibliografia:

• National Library of Medicine - Knee Osteoarthritis - Hunter Hsu; Ryan M. Siwiec. - 2023
• National Library of Medicine - The Epidemiology, Etiology, Diagnosis, and Treatment of Osteoarthritis of the Knee Joern W.-P. Michael, PD Dr. med.,*,1 Klaus U Schlüter-Brust, Dr. med.,1 and Peer Eysel, Prof. Dr. med.1
• Physiopedia - Knee Osteoarthritis - Fien Selderslaghs, Laura Van Der Perren, Mirabella Smolders, Liese Magnus
• Medical News Today - The stages of osteoarthritis of the knee - Medically reviewed by Brenda B. Spriggs, M.D., MPH, FACP — By Valencia Higuera — Updated on April 26, 2023