Zespół pasma biodrowo-piszczelowego - objawy i leczenie ITBS

Co to jest pasmo biodrowo-piszczelowe?

Pasmo biodrowo-piszczelowe jest to gruby pas powięzi biegnący po bocznej stronie uda. Rozciąga się od stawu biodrowego z przyczepem na grzebieniu biodrowym, aż do stawu kolanowego, przyczepiając się do kłykcia bocznego kości udowej, troczków bocznych rzepki i guzka Gerdy'ego. Pasmo biodrowo-piszczelowe jest zbudowane z trzech ścięgnistych pasm, które stanowią przedłużenie mięśni: naprężacza powięzi szerokiej, pośladkowego wielkiego i pośladkowego średniego.

Budowa anatomiczna sprawia, że pełni ono ważną rolę, główną funkcją jest hamowanie przywodzenia oraz stabilizacja kolana w ustawieniu wyprostnym. Na swoim końcu, pasmo biodrowo-piszczelowe łączy się z kością piszczelową, zapewniając wsparcie i stabilność dla stawu kolanowego. Właśnie w tym miejscu najczęściej dochodzi do wystąpienia bólu i stanu zapalnego, którym charakteryzuje się ITBS.

Jakie są objawy zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?

• Ból po zewnętrznej stronie kolana, który zazwyczaj jest punktowy i może występować zarówno podczas aktywności fizycznej, jak i po niej.
• Stopniowe narastanie dolegliwości bólowych podczas: biegania (szczególnie gdy pięta uderza o podłoże), chodzenia po schodach, jazdy na rowerze czy wykonywaniu podobnych aktywności wymagających zginania i prostowania kolana.
• Obrzęk zlokalizowany w miejscu, w którym pasmo przyczepia się do kości piszczelowej.
  Powysiłkowa tkliwość w okolicy nadkłykcia bocznego kości udowej.
• Możliwe występowanie słyszalnych trzasków w momencie zginania kolana, z powodu przesuwania się pasma nad guzkiem kostnym.

Jakie są przyczyny zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?

• Najczęstsze przyczyny wpływające na występowanie ITBS związane są z nadmiernym napięciem i drażnieniem pasa biodrowo-piszczelowego podczas aktywności fizycznej.
• Powtarzające się ruchy, takie jak bieganie na nierównym terenie, długotrwałe treningi lub zwiększenie intensywności aktywności fizycznej, mogą wywoływać przeciążenie pasa biodrowo-piszczelowego, co prowadzi do jego drażnienie i stanu zapalnego.
• Niewłaściwa technika biegowa lub wykonywanie innych aktywności fizycznych z niewłaściwą techniką może wywierać nadmierne obciążenie na pasmo biodrowo-piszczelowe.
• Brak odpowiedniej rozgrzewki przed aktywnością fizyczną oraz brak rozciągania mięśni po treningu może zwiększać ryzyko wystąpienia ITBS.
• Słaba siła mięśniowa w okolicach biodra, pośladków i ud może przyczynić się do nadmiernego napięcia pasa biodrowo-piszczelowego.
• Dysbalans w sile mięśniowej, zwłaszcza między mięśniami zewnętrznymi i wewnętrznymi biodra, mogą wpływać na biomechanikę i obciążenie pasa biodrowo-piszczelowego.
• Przewlekły stan zapalny może zwiększyć ryzyko wystąpienia ITBS.
• Niewłaściwie dobrane buty sportowe lub wkładki o złym wsparciu stopy mogą wpływać na biomechanikę biegu lub chodu, co może przyczynić się do powstania ITBS.
• Do wystąpienia zespołu może predysponować budowa anatomiczna kończyn dolnych (np. kolana koślawe lub kolana szpotawe).

Jak przebiega diagnostyka w zespole pasma biodrowo-piszczelowego?

Diagnostyka zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS) zazwyczaj obejmuje kilka elementów, które mają na celu wykluczenie innych przyczyn bólu kolana oraz potwierdzenie obszaru pasa biodrowo-piszczelowego jako głównej przyczyny dolegliwości. Ortopeda przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny, w którym pyta o objawy występujące u Pacjenta, historię urazów, rodzaj uprawianych aktywności fizycznych, intensywność treningów oraz inne czynniki, które mogą wpłynąć na pojawienie się dolegliwości. Lekarz lub fizjoterapeuta wykonuje dokładne badanie fizyczne, skupiając się na obszarze kolana, biodra, pośladków i uda, szukając charakterystycznych punktów bólu oraz oceniając zakres ruchu, elastyczność i siłę mięśni w tej okolicy.

Lekarz musi wykluczyć inne przyczyny bólu kolana, które mogą mieć podobne objawy, takie jak uszkodzenia więzadeł, problemy z łąkotką, zwyrodnienia stawów czy zapalenie stawu. Podczas badania fizycznego mogą być przeprowadzane specjalne testy czynnościowe, które pomagają ocenić zaangażowanie pasa biodrowo-piszczelowego, jak test Noble'a, Obera czy test oporu przy zgięciu kolana.

W niektórych przypadkach, jeśli diagnoza jest wątpliwa lub leczenie nie przynosi poprawy, lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy USG. Te badania pozwalają dokładniej ocenić struktury anatomiczne i ewentualne uszkodzenia.
Warto podkreślić, że dokładna diagnoza ITBS może być trudna, ponieważ ból kolana może być spowodowany przez wiele różnych czynników. Dlatego ważne jest, aby skonsultować się z doświadczonym specjalistą w zakresie ortopedii lub rehabilitacji, który będzie w stanie dokładnie ocenić objawy, wykluczyć inne przyczyny bólu i ustalić właściwą diagnozę.

Jak przebiega leczenie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?

Najważniejsza informacja jest taka, że syndrom pasma biodrowo-piszczelowego najczęściej leczony jest nieoperacyjne, a kluczową rolę odgrywa fizjoterapia. Pierwszym obszarem, na który należy zwrócić uwagę w leczeniu ITBS, jest modyfikacja aktywności fizycznej, aby zapobiec dalszemu pogorszeniu się objawów Pacjenta. Warto skonsultować się z trenerem przygotowania motorycznego Rehasport, który pomoże wprowadzić okres aktywnego wypoczynku, znaczne zmniejszając obciążenia i intensywność treningową. Celem jest wprowadzenie innych zajęć fizycznych, takich jak np. pływanie, które nie nasilają objawów, a podtrzymują kondycję. Niestety przy nasilonych objawach może się to okazać zbyt mało radykalne, dlatego niektórzy specjaliści sugerują całkowity odpoczynek od zajęć sportowych przez co najmniej 3 tygodnie.

Leczenie ITBS a rehabilitacja

Kluczowa w leczeniu zespołu pasma biodrowo-piszczelowego jest fizjoterapia. Ćwiczenia rehabilitacyjne, przygotowane w przez doświadczonego terapeutę, mogą obejmować elementy rozciągające oraz wzmacniające, zwłaszcza dla mięśni biodra i ud. Celem jest poprawa stabilności stawu biodrowego i kolana, co może zmniejszyć naprężenie na pasmo biodrowo-piszczelowe. Dobre efekty przynosi rolowanie pasma biodrowo-piszczelowego z użyciem wałka piankowego. Co ważne, Pacjent może wykonywać te ćwiczenia w domu, dla samodzielnego rozluźnienia oraz rozciągania mięśni.

U niektórych osób zmagających się z zespołem pasma biodrowo-piszczelowego, dolegliwości mogą wynikać z niewłaściwej techniki biegu – stąd kontuzja ta czasami określana jest jako kolano biegacza, czy też niewłaściwych wzorców ruchowych. Dlatego wskazana jest konsultacja u specjalisty, celem korekty techniki biegowej, co może pomóc w zmniejszeniu bólu i zapobiec przyszłym problemom. Ortopeda lub fizjoterapeuta może również zasugerować zmianę obuwia biegowego z odpowiednim wsparciem lub zastosowanie spersonalizowanych wkładek ortopedycznych, co może pomóc w poprawie biomechaniki chodu i biegu.

W trudniejszych przypadkach ortopeda może zalecić leczenie farmakologiczne - niesteroidowe leki przeciwzapalne, iniekcję sterydową w okolicy pasma biodrowo-piszczelowego lub krioterapię. Zawsze należy pamiętać, że każdy przypadek ITBS jest inny i najlepszym rozwiązaniem jest skonsultowanie się z profesjonalistą, takim jak fizjoterapeuta lub lekarz ortopeda, który może zasugerować indywidualny plan leczenia.

Leczenie operacyjne zespołu pasma biodrowo-piszczelowego

Leczenie operacyjne ITBS jest niezwykle rzadkie. W przypadkach opornych na rehabilitację lub w przypadkach nawrotowych, gdzie zostały wyczerpane wszystkie możliwości leczenia zachowawczego czyli: rehabilitacja, fizykoterapia i ostrzyknięcia, lekarz może zdecydować się na leczenie operacyjne. Jest to mały zabieg wykonywany na otwarto, polegający na plastyce - zmniejszeniu napięcia w dystalnej części pasma biodrowo-piszczelowego, dokładnie tam, gdzie dochodzi do konfliktu, czyli tarcia pasma o nadkłykieć boczny kości udowej. Po takiej operacji Pacjent przez okres 2-3 tygodni używana przeciwbólowo kule łokciowe. Powrót do pełnego obciążenia sportowego następuje po 6-8 tygodniach od zabiegu.

Jak uniknąć wystąpienia zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?

• Poprawna technika - warto zadbać o poprawną technikę biegu, co może uchronić nas od nadmiernego obciążenia i stresu na pasmo biodrowo-piszczelowe.
• Rozciąganie i wzmacnianie - warto regularnie wykonywać ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, szczególnie na mięśnie bioder i pośladków, które stabilizują pasmo biodrowo-piszczelowe.
• Odpoczynek i regeneracja - bardzo ważne, aby pamiętać o odpoczynku i regeneracji między treningami. Przetrenowanie może prowadzić do przeciążenia i urazów, w tym ITBS.
• Stopniowe zwiększanie obciążenia - jeżeli jesteś początkującym biegaczem lub powracasz do treningów po kontuzji, unikaj gwałtownego zwiększania dystansu lub intensywności biegów.
• Dobrze dobrane obuwie - odpowiedni sprzęt sportowy pełni kluczową rolę w procesie treningowym, dlatego warto zadbać dobre buty biegowe oraz spersonalizowane wkładki ortopedyczne.

Należy pamiętać, że te wskazówki mogą jedynie pomóc zredukować ryzyko wystąpienia ITBS, ale nie zawsze jest to możliwe. Jeżeli zaczniesz odczuwać ból w okolicy kolana, który nie ustępuje po odpoczynku i domowych środkach zaradczych, zawsze warto skonsultować się z ortopedą lub fizjoterapeutą.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe urazy i kontuzje stawu kolanowego.

Bibliografia:

• National Library od Medicine - "Iliotibial Band Friction Syndrome" - Andrew Hadeed; David C. Tapscott. - 2023.
• Iliotibial Band Syndrome: Evaluation and Management - Strauss, Eric J. MD; Kim, Suezie MD; Calcei, Jacob G.; Park, Daniel PT, DPT - American Academy of Orthopaedic Surgeon 19(12):p 728-736, December 2011.
• Iliotibial Band Syndrome - F. Alan Barber & Allan N. Sutker - Sports Medicine volume 14, pages144–148 (1992)
• Iliotibial Band Syndrome in Runners - Innovations in Treatment - Michael Fredericson & Chuck Wolf - Sports Medicine volume 35, pages451–459 (2005)