616281181
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego - całkowita lub połowicza endoproteza kolana
Zabieg, w którym wszczepiana jest endoproteza kolana, wykorzystywany jest nie tylko wtedy, gdy naturalne struktury stawu kolanowego zużywają się wraz z wiekiem, ale również, gdy ulegną zniszczeniu w wyniku urazu. Niestety budowa stawu kolanowego temu sprzyja. Kolano to największy staw w ludzkim organizmie, który łączy udo z podudziem. Pełni bardzo ważną funkcję, utrzymując ciężar całego ciała i stabilizując postawę, a także odpowiadając za ruch podczas wykonywania codziennych aktywności życiowych, czy uprawiania sportu. Kolano jest stawem złożonym - zawiasowo obrotowym, na który składa się dużo różnych elementów m.in.: kości, łąkotki i więzadła, a całość otoczona jest torebką stawową. W wyniku zwyrodnienia stawu kolanowego, o czym już wspominaliśmy, dochodzi do osłabienia struktur w kolanie i uszkodzenia chrząstki stawowej.
Endoproteza stawu kolanowego jest implantem wykonanym z przyjaznych dla organizmu biomateriałów, które są wszczepiane w miejsce zniszczonych tkanek stawowych. Wymiana stawu kolanowego odbywa się w przebiegu operacji zwanej endoprotezoplastyką. Zastosowanie implantu ma na celu wypełnienie brakujących ubytków w powierzchni stawowej. W zależności od wielkości ubytków w chrząstce, wymiana zniszczonych elementów stawu jest całkowita lub połowicza. Efektem jest przywrócenie prawidłowej funkcjonalności stawu kolanowego i zadbanie o właściwy poziom stabilizacji podczas poruszania się. Proteza kolana niestety nie jest wieczna. Przewiduje się, że endoproteza kolana powinna służyć pacjentowi przez co najmniej 15 do 20 lat, natomiast jej rzeczywiste zużycie zależy od wielu czynników, jak: masa ciała, budowa anatomiczna pacjenta i użytkowania kończyny.
Kiedy konieczny jest zabieg endoprotezoplastyki kolana?
Różne choroby kolan, w tym zwyrodnienie stawu kolanowego, możemy leczyć w sposób nieinwazyjny, aby uniknąć operacji. Ortopeda może podać: blokadę dostawową (steryd z lekiem przeciwbólowym), osocze bogatopłytkowe (PRP), preparat Orthokine, kwas hialuronowy lub popularną glukozaminę i siarczan chondroityny. Należy jednak pamiętać, że podane powyżej metody nie leczą w sposób bezpośredni przyczyny schorzenia, a spowalniają jego postęp. W bardziej zaawansowanych przypadkach to endoprotezoplastyka stawu kolanowego czyli wymiana stawu kolanowego staje się rozwiązaniem dającym pacjentowi nadzieję na normalnie funkcjonowanie. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest schorzeniem o etiologii wieloczynnikowej. Istnieją jednak różne okoliczności stanowiące czynniki sprzyjające jej powstawaniu jak np.: styl życia lub pracy (długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej z dużym obciążaniem nóg) lub przebyte urazy kończyn dolnych, czy uwarunkowane genetycznie zaburzenia osi kończyny.
Kiedy chrząstka stawowa, która amortyzuje staw zapewniając mu gładkie powierzchnie do przemieszczania się kości udowej i piszczelowej w trakcie ruchu, ulega degradacji lub całkowicie się zużywa, kości zaczynają ocierają się o siebie bezpośrednio, stając się szorstkie i chropowate. Wywołuje to proces zapalny, generujący ból i sztywność kolana i utrudniający chodzenie. Natomiast implanty stosowane do wymiany stawu kolanowego są gładkie. Moment, w którym lekarz podejmuje decyzję, że endoproteza kolana w celu leczenia zapalenia stawu kolanowego jest konieczna, zależy od wielu czynników, w tym od: stanu w jakim jest kolano, wieku pacjenta i poziomu jego aktywności.
Najczęstsze objawy zwyrodnienia stawu kolanowego:
|
Jakie są rodzaje endoprotez stawu kolanowego?
Endoproteza stawu kolanowego w zastosowaniu operacyjnym dostępna jest obecnie ponad 150 wzorach. Rodzaj implantu zależy od wielu czynników m.in. od tego z jakim problemem w kolanie się borykamy, a także od: wieku, masy ciała, ogólnego stanu zdrowia i poziomu aktywności. Główne elementy implantu wykonane są ze stopów metali (kobalt/chrom) lub stopów metalowo-ceramicznych (utleniony cyrkon) i mocnych elementów z tworzywa sztucznego (polietylen). W całkowitej wymianie stawu kolanowego, jednym z najczęściej stosowanych implantów jest endoproteza kolana z tylną stabilizacją. W tym projekcie więzadła krzyżowe są usuwane, a część implantu je zastępuje. Innym często stosowanym implantem jest endoproteza kolana z zachowanym więzadłem krzyżowym. Należy jednak pamiętać, że dobór typu endoprotezy dla pacjenta jest sprawą indywidualną i decyzja należy tutaj do lekarza.
W większość przypadków zastosowana endoproteza kolana jest z wkładem piszczelowym umocowanym na stałe. Oznacza to, że polietylen komponentu piszczelowego jest przymocowany do metalowego implantu, a element udowy ślizga się po tej miękkiej powierzchni. W przypadku gdy endoproteza stawu kolanowego jest z ruchomym wkładem, wkładka polietylenowa może minimalnie przemieszczać się wewnątrz metalowej powierzchni piszczelowej. Ma to na celu umożliwienie pacjentom uzyskanie większej ruchomości w stawie kolanowym. Jeśli chodzi o mocowanie implantów to mamy trzy rodzaje: cementowe (wykorzystuje szybko utwardzający cement kostny), bezcementowe (polega na wrastaniu nowej tkanki kostnej w powierzchnię implantu) oraz hybrydowe (element udowy wstawia się bez cementu, a elementy piszczelowe i rzepkowe wprowadza się z cementem).
Na czym polega zabieg endoprotezoplastyki stawu kolanowego?
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego dzieli się na dwa typy: całkowitą, w której cały staw zostaje zastąpiony sztuczną powierzchnią i częściową, w której wymieniony jest tylko jeden uszkodzony element kolana. W przypadku całkowitej wymiany stawu kolanowego, która z tych dwóch procedur jest bardziej powszechna, uszkodzona kość i chrząstka stawowa są odcinane i zastępowane sztucznymi implantami, które są dostosowywane do indywidualnych potrzeb w celu zapewnienia maksymalnej kompatybilności. Przed rozpoczęciem zabiegu endoprotezy stawu kolanowego pacjent zostanie poddany znieczuleniu ogólnemu (podczas operacji jest nieprzytomny) lub znieczuleniu miejscowemu (czasowa blokada nerwów blokująca odczuwanie bólu w operowanym obszarze).
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego rozpoczyna się od wykonania przez ortopedę nacięcia na kolanie i przesunięcia rzepki na bok aby dojść do wnętrza stawu. Następnie usuwane są dwie łąkotki oraz więzadło krzyżowe przednie (ACL). W zależności od rodzaju protezy więzadło krzyżowe tylne (PCL) zostaje zachowane lub usunięte. W głównej fazie operacji usuwa się bliższą część kości piszczelowej, dalszy odcinek kości udowej oraz chrząstkę, która bardzo często ma małe charakterystyczne w chorobie zwyrodnieniowej stawów narośla kostne. Następnie kość udowa i kość piszczelowa są pokrywane metalowymi implantami, odtwarzające nowe powierzchnie stawowe. Jeśli u pacjenta degradacji uległa również rzepka, to jej powierzchnię zastąpić można implantem z polietylenu (jednak stosuje się to rzadko). Koniec zabiegu to zszycie warstwowe rany. Operacja całkowitej wymiany stawu kolanowego na ogół trwa około 90-120 minut. Większość pacjentów pozostaje w szpitalu około tygodnia.
Czy endoprotezoplastyka stawu kolanowego niesie za sobą jakieś powikłania?
Powikłania po endoprotezoplastyce kolana są zjawiskiem stosunkowo rzadkim, ale z racji na rozległość samej operacji mogą wiązać się z poważnymi konsekwencjami, jak: zakrzepica żył głębokich (powstaje w wyniku braku ruchu w okresie okołooperacyjnym), uszkodzenia naczyń krwionośnych w czasie operacji, zatorowość płucna. Z zabiegiem wiąże się również ryzyko zakażenia miejsca poddawanego operacji i bakteryjne infekcje ogólnoustrojowe. By uniknąć rozwoju infekcji, przez krótki okres po zabiegu pacjentowi podaje się antybiotyk. Przy dużej infekcji zachodzi konieczność ponownego zabiegu. Operacja stawu kolanowego wykonywana jest jeszcze raz z oczyszczeniem rany i wymianą implantu. Jak w każdej interwencji chirurgicznej, w trakcie zabiegu może dojść również do uszkodzenia naczyń lub nerwów otaczających staw, co dla pacjenta również może być dotkliwe. W wielu przypadkach po operacji towarzyszą mniejsze lub większe zespoły bólowe, lub obrzękowe. Do bardziej odległych problemów związanych ze zużyciem implantu można dodać powikłania mechaniczne, jak obluzowanie endoprotezy stawu kolanowego i jej przemieszczenie. Ryzyko uszkodzenia stawu jest wyższe, gdy staw jest intensywnie obciążany zwiększoną aktywnością lub nadmierną masą ciała. Z większością wymienionych wyżej powikłań można sobie poradzić przez wdrożenie odpowiedniej do problemu procedury, zarówno operacyjnej (np. jeśli dojdzie do złamania kości w bezpośrednim sąsiedztwie endoprotezy), jak i zachowawczej (np. leczenie zakrzepicy poprzez podawanie leków rozrzedzających krew).
Jak długo trwa rehabilitacja po endoprotezie kolana?
W pierwszych tygodniach intensywnej rehabilitacji skupiamy się na redukcji bólu i obrzęku, przywróceniu pełnego zakresu ruchu, a także na odbudowie siły mięśniowej. Konieczne jest poruszanie się przy pomocy dwóch kul łokciowych – ten okres wynosi od czterech do sześciu tygodni, a decyduje o tym lekarz prowadzący. Po odstawieniu kul, samodzielnie można prowadzić samochód. Początkowo fizjoterapia realizowana jest przy użyciu automatycznych szyn CPM i ćwiczeń biernych. Proste aktywności pozwalają na wstępne przygotowanie operowanego stawu kolanowego do dalszej rehabilitacji. Rehabilitacja pooperacyjna endoprotezy kolana ukierunkowana jest na odbudowę siły mięśniowej i mobilności struktur, które są bezpośrednio związane z funkcjonalnością stawu kolanowego. Należy pamiętać o pozycjach odciążających operowany staw (np. leżenie i siedzenie). Kolejny etap, to pierwsze treningi chodu wraz z chodzeniem po schodach, pod ścisłą kontrolą fizjoterapeuty. Bardzo ważne jest wprowadzenie ćwiczeń sensomotorycznych, które wspomagają odbudowę czucia powierzchownego i głębokiego obszaru zabiegowego, a co za tym idzie, szybszy powrót prawidłowej funkcji nerwowo-mięśniowej.
Czego nie wolno robić po endoprotezie kolana?
- Nie odstawiaj zbyt wcześnie kul – sprzęt ortopedyczny typu chodzik, kule łokciowe czy ortezy należy nosić zgodnie z zaleceniami lekarza, dopóki nie uzyskamy zgody na jego odstawienie.
- Nie noś klapek – klapki, kapcie i inne niestabilne obuwie mogą powodować poślizgnięcie lub skręcenie nogi w sposób, z którym nowo operowane kolano może sobie nie poradzić.
- Nie podnoś ciężkich przedmiotów - najlepiej unikać podnoszenia cięższych przedmiotów przez kilka tygodni po operacji, które mogą wywierać nacisk na operowany staw.
- Nie powinno się prowadzić samochodu po operacji – przyjmuje się, że prowadzenie samochodu jest możliwe po około 6 tygodniach od zabiegu.
- Nie siadaj na niskich krzesłach - niskie krzesła, miękkie kanapy czy fotele bujane wymagają znacznie większego obciążenia nóg podczas wstawania.
- Nie spaceruj po nierównym terenie - spacery lub piesze wędrówki po nierównym terenie mogą spowodować potknięcie, skręcenie, obrócenie lub upadek, powodując kontuzję operowanej nogi.
Czy można klękać z endoprotezą kolana?
Wielu Pacjentów obawia się klękania z endoprotezą kolana lub też zgłasza trudności z klękaniem. Jednak, jeśli czujemy się niekomfortowo w tej pozycji, powinniśmy unikać klękania. Nie ma dowodów klinicznych sugerujących, że klękanie skraca żywotność protezy. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że implant ten zaprojektowany został z myślą o chodzeniu i dyskomfort odczuwany przez pacjenta po endoprotezoplastyce podczas klękania, nie świadczy o braku powodzenia leczenia.
Jak długo boli kolano po endoprotezie?
Ten aspekt należy traktować mocno indywidualnie, pamiętając o tak zwanym „progu bólu”, który dla każdego Pacjenta może być inny. Ponadto dolegliwości w okresie pooperacyjnym będą zależne od stanu, w jakim pacjent przystępował do operacji. Ogólnie można stwierdzić, że oczekiwany efekt docelowy operacji będzie po 4-6 miesiącach rehabilitacji.
Czy po wymianie stawu kolanowego nadal można być sportowcem?
Zmiana uszkodzonego stawu na endoprotezę nie przeszkadza w powrocie do aktywności fizycznej. Należy jednak pamiętać o tym, że endoproteza stawu kolanowego ma przede wszystkim poprawić zakres ruchomości stawu i zredukować dolegliwości bólowe, które wynikają z degradacji powierzchni stawowych. Implant zastępujący staw kolanowy jest sztuczny i nie podlega w żadnym stopniu regeneracji, więc okres jego „przeżycia” może być wprost proporcjonalny do tego, jak się z niego korzysta. W związku z tym należy rozważyć rezygnację z aktywności narażających staw na urazy: piłka nożna, piłka ręczna, koszykówka, lekkoatletyka, sporty walki oraz sporty zimowe jak łyżwy, narty i snowboard. Chodzi o sporty, w których może dochodzić do powtarzalnych ruchów narażających staw na większe zużycie lub ryzyko urazu, który dla pacjenta z endoprotezą wiąże się często z poważniejszymi konsekwencjami, niż dla sportowców posiadających „biologiczny” staw.
Do dyscyplin „bezpiecznych” dla pacjenta po alloplastyce kolana zalicza się na przykład jazdę na rowerze oraz pływanie. O możliwość powrotu do swojej ulubionej aktywności fizycznej po operacji należy zapytać lekarza jeszcze przed kwalifikacją do endoprotezoplastyki.
Rehabilitacja po endoprotezie kolana, z biegiem czasu fizjoterapeuta zaczyna zwiększać poziom trudności i złożoności realizowanych ćwiczeń. Ćwiczenia wzmacniające mogą być stopniowo wykonywane w pozycjach stojących, uzupełnione o jazdę na rowerze stacjonarnym. Należy pamiętać, że operacja endoprotezy stawu kolanowego to dopiero połowa sukcesu, a o ostatecznym powodzeniu zadecyduje proces rehabilitacji. Zdaniem specjalistów rehabilitacja po endoprotezie kolana trwa około pół roku. Ten okres może ulec zmianie i jest zawsze dostosowywany przez lekarza i fizjoterapeutę indywidualnie do pacjenta. Warto zadbać o powyższe aspekty, gdyż odpowiednio prowadzona rehabilitacja po zabiegu jest niezbędna do odzyskania sprawności.
Ramowy program rehabilitacji-endoproteza kolana
Na pierwszej rehabilitacji pooperacyjnej pojawisz się w Rehasport 14 dni od zabiegu, zaraz po wizycie kontrolnej u lekarza. W pierwszych tygodniach intensywnej rehabilitacji będziemy się skupiać na redukcji bólu oraz obrzęku, przywróceniu pełnego zakresu ruchu, a także odbudowie siły mięśniowej. Początkowo będziesz poruszał się o dwóch kulach – ten okres wynosi od czterech do sześciu tygodni. Także po czterech tygodniach będziesz zdolny do prowadzenia pojazdu. Pierwszy etap rehabilitacji zakończy Biomechaniczna Ocena Funkcjonalna (BOF), którą wykonamy w szesnastym tygodniu po zabiegu. Od jej wyniku uzależnione będzie włączenie do Twojego programu rehabilitacji ćwiczeń dynamicznych. W kolejnych tygodniach ilość spotkań z fizjoterapeutą ulegnie zmniejszeniu na rzecz samodzielnego wykonywania zadanych ćwiczeń. W tym czasie rekomendujemy regularne spotkania z trenerem przygotowania motorycznego Rehasport. 24 tygodnie po operacji wykonamy kolejną Biomechaniczną Ocenę Funkcjonalną. Uzyskanie dobrych wyników pozwoli Tobie bezpiecznie wrócić do uprawiania sportu z pełnym obciążeniem i tym samym Twój program rehabilitacji dobiegnie końca.
Powiązane artykuły:
Poznaj różne możliwe przyczyny powodujące ból kolana.
Bibliografia:
