Ból piszczeli - shin splints

Ból piszczeli

Termin „shin splints” - ból kości piszczelowej odnosi się do bólu podudzia wzdłuż wewnętrznej krawędzi kości piszczelowej. Jest to dość powszechna dolegliwość o zróżnicowanym podłożu. Kontuzja ta najczęściej rozwija się po aktywności fizycznej i kojarzona jest z bieganiem. Jednak tak naprawdę, każda dynamiczna aktywność sportowa może wywołać ból piszczeli, zwłaszcza gdy dopiero rozpoczynamy program treningowy. Ból podudzia wzdłuż kości piszczelowej nie dotyczy też tylko i wyłącznie sportowców. Mogą go wywoływać nieprawidłowe nawyki dotyczące higieny pracy jak np. częste przebywanie w niewłaściwej pozycji lub chodzenie w źle dopasowanym obuwiu roboczym.

Ból piszczeli - objawy

Dominującym symptomem jest ból w okolicy piszczeli, odczuwany głównie w trakcie wysiłku. Początkowo dolegliwość pojawia się pod koniec treningu, z czasem może występować również w jego fazie początkowej. W ekstremalnych przypadkach ból odczuwalny jest podczas chodzenia lub nawet wypoczynku. W większości przypadków miejsce to jest wrażliwe również na dotyk. Niekiedy pojawia się obrzęk i podskórne pogrubienie wzdłuż przyśrodkowego brzegu piszczeli. Na początku ból piszczeli z przodu może ustać samoistnie, gdy przestajemy ćwiczyć. Jednak z czasem dolegliwości mogą być ciągłe, przechodząc w złamanie zmęczeniowe.

Różne formy przebiegu bólu piszczeli

Ból piszczeli (shin splints) może mieć przebieg ostry lub chroniczny:

• dolegliwości ostre – zapalenie okostnej lub zapalenie ścięgien mięśni,
• dolegliwości chroniczne – mikro-złamania kości, osłabienie okostnej.

Ból piszczeli - przyczyny

Ból piszczeli może mieć różne przyczyny, nawet takie, których byśmy się nie spodziewali: stosowana przez nas objętość treningowa, twardość podłoża po jakiej biegamy, źle dobrane obuwie używane w trakcie treningu, niepoprawna technika biegu, niewystarczająca rozgrzewka, bieganie w niskiej temperaturze, a nawet zbyt mała ilość wapnia w diecie. Są to czynniki zewnętrzne.

Jednak dużo większy wpływ na pojawienie się dolegliwości bólowych goleni mają czynniki wewnętrzne: wiek, płeć, historia wcześniejszych urazów, niepoprawna kinematyka układu ruchu, dysbalans mięśniowy, brak elastyczności i słabość mięśni, a także niestabilność postawy.

Najnowsze badania pokazują, że za ból piszczeli (tzw. shin splints) może odpowiadać również nieprawidłowe funkcjonowanie stawu biodrowego. Ograniczony zakres ruchu w tym stawie wymusza specyficzny wzorzec biegu, prawdopodobnie powodując zwiększenie obciążenia w okolicy piszczeli. Zwiększone przesunięcie boczne miednicy, zwiększona rotacja wewnętrzna w stawie biodrowym oraz zmniejszona zdolność zgięcia kolana również predysponuje do urazu przeciążeniowego.

Ból piszczeli przy chodzeniu

Ból piszczeli podczas chodzenia może towarzyszyć osobom noszącym niewłaściwe lub niewygodne - zbyt ciasne obuwie. Na dolegliwości bólowe w obrębie kości piszczelowej skarżą się np. kobiety często chodzące w szpilkach, jak również miłośnicy klapek typu japonki. Ból piszczeli podczas chodzenia może być również związany z charakterystyką wykonywanego zawodu. Dotyczyć to będzie np. osób nadmierne obciążających nogi podczas wykonywania pracy stojącej, bądź wymagającej wielogodzinnego chodzenia, a także osób prowadzących siedzący tryb życia, w tym zawodowych kierowców.

Ból piszczeli po uderzeniu

Ból piszczeli może być również wynikiem niewielkiego urazu kości piszczelowej po upadku. Taki uraz, oprócz bólu, charakteryzuje się krwiakiem, obrzękiem, guzem, a w zależności od rodzaju uderzenia, również krwawieniem. W urazach będących efektem wypadku, często dochodzi też do stłuczenia kości, powodując przy tym mikrozłamania, które w obrazie RTG nie wykazują wyraźnej linii złamania ani zmiany kształtu kości. Głównym objawem stłuczenia kości jest siniak, obrzęk tkanki miękkiej, przebarwienia w uszkodzonym miejscu długotrwały ból i tkliwość.

Ból piszczeli w złamaniu zmęczeniowym

Złamanie zmęczeniowe to mikropęknięcia kości powstające w wskutek powtarzających się urazów. Jest to typowa kontuzja przeciążeniowa powszechnie obserwowana u sportowców, szczególnie u biegaczy długodystansowych. Najczęściej dotyczy ona kości piszczelowej i stopy. W tym przypadku ból piszczeli z przodu pojawia się podczas bezpośredniego dotyku miejsca złamania oraz obciążania nogi i jest długotrwały. Oprócz bólu pojawiają się również obrzęk, a na obrazie RTG wyraźne uwypuklenie na kości.

Ból piszczeli po złamaniu kości

Kość piszczelowa dość często ulega złamaniu, głównie w wyniku poważnego urazu nogi np. podczas wypadku komunikacyjnego lub upadku z wysokości. Efekt złamania jest wyraźnie widoczny na zdjęciu rentgenowskim, gdzie można zaobserwować przerwanie ciągłości kości. Każdy przypadek złamania piszczeli wymaga konsultacji ortopedycznej.

Shin splints - co robić, gdy boli piszczel?

• odpoczynek w fazie ostrej,
• modyfikacja programu treningowego: zmniejszenie intensywności, częstotliwości oraz objętości, wykonywanie treningów z niskim obciążeniem,
• wprowadzenie wzmacniających mięśnie treningów funkcjonalnych podczas okresu rehabilitacji,
  w sytuacji ustania symptomów bólowych stopniowanie powrotu do sportu,
• regularne przeprowadzanie ćwiczeń siłowych i rozciągających,
• używanie dobrze wyprofilowanych butów z amortyzującą podeszwą,
• używanie indywidualnych wkładek ortopedycznych,
• leczenie kluczowej dysfunkcji łańcucha kinetycznego, stosowanie terapii manualnej,
• rozważenie innych metod terapii: zastrzyki przeciwzapalne, akupunktury, ostatecznie zabiegu operacyjnego.

Jak leczyć ból piszczeli

Żaden uraz zmęczeniowy nie jest spowodowany jednym czynnikiem, a raczej jest wzajemną interakcją pomiędzy wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami ryzyka. Należy jednak zaznaczyć, że same czynniki nie wystarczą do odniesienia urazu, a jedynie zwiększają prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Potrzebny jest jeszcze ostatni czynnik sprawczy, który doprowadzi do urazu. Podstawą stworzenia skutecznego programu rehabilitacji jest biomechaniczna analiza biegu i wychwycenie nieprawidłowości, które wpływają na pojawienie się dolegliwości.

Leczenie nieoperacyjne

Ponieważ ból piszczeli zwykle spowodowany jest nadmiernym przeciążeniem, standardowe leczenie obejmuje kilka tygodni odpoczynku od czynności, które spowodowały dolegliwości. Przy uciążliwym bólu można zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne. Podczas okresu regeneracji można wprowadzić mniej intensywne ćwiczenia jak: pływanie lub jazda na rowerze stacjonarnym. Wskazane jest również wykonywanie ćwiczeń rozciągających.

Ból piszczeli zwykle ustępuje po odpoczynku i zastosowaniu prostych metod leczenia. Przed powrotem do ćwiczeń powinniśmy czuć się wolni od bólu przez co najmniej 2 tygodnie. Należy przy tym pamiętać, że powrót do treningu musi odbywać się na znacznie niższym poziomie intensywności. Po kontuzji nie powinno się ćwiczyć tak często i tak dynamicznie jak wcześniej. Przed ćwiczeniami należy pamiętać o dokładnej rozgrzewce i rozciągnięciu. Jeśli ból piszczeli zaczniemy odczuwać ponownie, natychmiast należy przerwać aktywność i wrócić do odpoczynku przez dzień lub dwa.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne wymagane jest w bardzo małym procencie przypadków. Zabieg wykonuje się jedynie w bardzo ciężkich przypadkach, które nie odpowiadają na metody leczenia zachowawczego.

Jak zapobiec bólowi piszczeli

• Zadbaj o poprawną technikę biegu. Analiza wideo techniki biegu może pomóc w zidentyfikowaniu wzorców ruchu, które mogą przyczyniać się do powstania bólu piszczeli. W wielu przypadkach niewielka zmiana w sposobie biegania może pomóc zmniejszyć ryzyko pojawienia się kontuzji.
• Unikaj zbyt dużych obciążeń treningowych. Za dużo ćwiczeń wykonywanych zbyt długo i ze zbyt dużą intensywnością może spowodować przeciążenie goleni.
• Zadbaj o właściwy sprzęt treningowy. Wybierz odpowiednie buty do biegania, pamiętając o ich wymianie na nowe co około 800 kilometrów.
• Urozmaicaj swoją aktywność fizyczną. Staraj się trenować przekrojowo, przeplatając bieganie ze sportami wywierającymi mniejszy wpływ na golenie, takim jak pływanie lub jazda na rowerze.
• Dodaj do swoich zajęć trening siłowy. Ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące nogi, biodra i tułów mogą pomóc w adaptacji organizmu do ciężkich treningów.

Wkładki ortopedyczne

Jedną z form leczenia, a jednocześnie elementem profilaktyki bólu piszczeli, jest stosowanie wkładek ortopedycznych. Pozwalają one przywrócić prawidłowe ułożenie stopy, zapobiegając tym samym powstawaniu nadmiernego napięcia mięśniowego w obrębie kończyn, stanowiącego częstą przyczynę bólu piszczeli. Analiza chodu i na jej podstawie dobrane przez doświadczonego fizjoterapeutę indywidualne wkładki do butów, mogą zmniejszyć dolegliwości, utrzymując komfort w ciągu dnia.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe urazy i kontuzje stawu kolanowego.

Bibliografia:

• Injury Clinic - Published: 23 October 2012 - Chronic Shin Splints - Classification and Management of Medial Tibial Stress Syndrome - Don E. Detmer - Sports Medicine volume 3, pages436–446 (1986)
• Healthline - Shin Splints - Medically reviewed by Gregory Minnis, DPT, Physical Therapy — By Shannon Johnson — Updated on September 19, 2019
• OrhoInfo - Shin Splints - August 2019 - Contributed and/or Updated by Michael J. Alaia, MD, FAAOS, Peer-Reviewed by Stuart J. Fischer, MD, FAAOS
• Health Direct - Shin splints - Shin splints - Sports Medicine Australia - 2020