616281181
Ból kolana przy uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego
Do uszkodzeń ostrych, których efektem jest silny ból kolana oraz obrzęk, najczęściej dochodzi w wyniku urazu skrętnego kolana. Przeważnie jest to uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego, czyli jednego z głównych stabilizatorów kolana. Staje się to na ogół podczas aktywności fizycznej, zwykle w grach zespołowych (np. koszykówka, piłka nożna), ale także w czasie wypadków narciarskich. Uraz więzadła krzyżowego przedniego związany jest ze skręceniem stawu kolanowego i przeprostem, a powiązany jest z tym charakterystyczny dźwięk zerwania więzadła - „pop”.
Choć zerwane więzadło krzyżowe nie zregeneruje się samo, to operacja nie zawsze jest wymagana. Większość osób z uszkodzonym ACL nie będzie miała problemów z niestabilnością stawu podczas wykonywania podstawowych czynności codziennych. Mało tego, wykonując pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty odpowiednie ćwiczenia wzmacniające mięśnie i poprawiając stabilizację kolan i całego ciała, będzie mogła uprawiać amatorsko sport jak np.: pływanie, kolarstwo czy bieganie. Poziom niestabilności kolana zależy od bardzo wielu czynników, m.in.: wieku, siły i wytrzymałości mięśniowej, a także ogólnej stabilizacji ciała i poziomu aktywności sportowej. Osoby uprawiające sport wyczynowo również mogą próbować leczyć się zachowawczo, jednak w ich przypadku prawdopodobieństwo wyeliminowania niestabilności kolana jest o wiele mniejsze. Dlatego większość ortopedów rekonstrukcję więzadła krzyżowego przedniego zalecać będzie osobom młodym, aktywnym fizycznie oraz tym, u których ból kolana oraz opisywana niestabilność stawu kolanowego przeszkadza w życiu codziennym.
Uszkodzenie łąkotki a ból kolana
Zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego towarzyszą często inne urazy, jak np. uszkodzenie łąkotki, która jest amortyzatorem przenoszącym w kolanie obciążenia w trakcie ruchów. Do tego urazu, który może powodować ból kolana, obrzęk, a także blokowanie się stawu kolanowego, może dojść podczas ruchów skrętnych kolana – nie tylko w trakcie uprawiania sportu, ale także podczas aktywności dnia codziennego. U ludzi młodych wytrzymałość i elastyczność łąkotek są bardzo duże, dlatego do uszkodzenia łąkotki dochodzi pod wpływem silnego urazu np. podczas uprawiania sportu lub w trakcie wypadku komunikacyjnego. Z wiekiem wytrzymałość i elastyczność łąkotek maleje. Z tego powodu u osób po ok 40 roku życia do uszkodzenia prowadzić mogą wielokrotnie powtarzające się mikrourazy, nie tylko w trakcie aktywności fizycznej. Są to tzw. zwyrodnieniowe uszkodzenia łąkotki.
Lekarz prowadzący, na podstawie badania klinicznego pacjenta i oceny badania rezonansem magnetycznym, podejmie decyzję, czy staw kolanowy wymaga leczenia operacyjnego, czy można wdrożyć odpowiednie leczenie zachowawcze. W większości przypadków uszkodzenie łąkotki wymaga leczenia operacyjnego. Jest to zwykle leczenie operacyjne małoinwazyjne wykonywane technikami artroskopowymi. Dostępnych jest wiele narzędzi pozwalających na założenie stabilnych szwów umożliwiających zbliżenie do siebie i przytrzymanie uszkodzonego fragmentu łąkotki. Uszkodzenie tkanki łąkotki w stopniu uniemożliwiającym założenie stabilnych szwów jest obecnie jedynym wskazaniem do częściowej menisectomii (czyli usunięcia łąkotki). Choć uszkodzenie łąkotki bardzo często powoduje silny ból kolana, to właściwie leczone pozwala na pełen powrót do codziennej aktywności fizycznej i sportu wyczynowego.
Ból kolana związany z uszkodzeniem chrząstki stawowej
Chrząstka pokrywa powierzchnie stawowe, ma właściwości przenoszenia obciążeń i zmniejsza siły tarcia. Za główną z przyczyn jej uszkodzenia uważa się różnego rodzaju urazy, zaburzenia osi kończyny, osłabienia mięśniowe i zaburzenia mechaniki stawów. Uszkodzenie chrząstki stawowej może towarzyszyć dwóm wcześniej opisanym przypadkom. Bardzo często wymaga specjalistycznego leczenia, gdyż nie leczone prowadzi do rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Do głównych objawów uszkodzenia chrząstki stawowej należą: ból kolana, wysięk, ograniczenie funkcji stawu kolanowego.
Podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski odnośnie dolegliwości, bólu stawu kolanowego, funkcji, rodzaju i okoliczności urazu. Ważne jest również przeprowadzenie badania przedmiotowego – czyli testów klinicznych wykonywanych przez lekarza w gabinecie. Pomocne w diagnostyce są także badania obrazowe, do których należą: RTG, USG i Rezonans Magnetyczny. Dzięki RTG możemy wykluczyć ewentualne złamania w obrębie stawu. USG oraz Rezonans Magnetyczny pozwalają zdiagnozować przez lekarza dokładnie skalę urazu oraz ocenić stan innych struktur w kolanie. Pacjentom, u których stwierdzono I lub II poziom uszkodzenia chrząstki stawowej, wprowadza się wielopoziomowe leczenie zachowawcze składające się z: farmakoterapii i rehabilitacji. Leczenie operacyjne stosowane jest w przypadku poważnych uszkodzeń chrząstki III i IV stopnia. W zależności od stopnia uszkodzenia i rozległości ubytku oraz wieku pacjentów możliwe są: rewitalizujące - mikrozłamania, nawierty, a także rekonstrukcyjne - AMIC - błona kolagenowa, Scaffoldy, Hodowle komórkowe.
Ból kolana wywołany uszkodzeniami ostrymi może być również związany ze złamaniami – dotyczy to kości tworzących staw kolanowy. Przeważnie uraz ten wymaga leczenia operacyjnego, bo to warunkuje prawidłową funkcję kolana w przyszłości.
Ból kolana w przeciążeniach
Ból w kolanie wywołany przeciążeniem należy do urazów przewlekłych. Powstają one wówczas, gdy mikrourazy nakładają się na siebie w dłuższym czasie, a w efekcie tego procesu powstaje duże uszkodzenie powodujące dolegliwości bólowe.
Dolegliwości bólowe w przypadku kolana biegacza
Najczęstszym przypadkiem jest kolano biegacza, czyli ból kolana przedziału przedniego, zlokalizowany z przodu, w okolicy rzepki. Problem ten dotyczy ludzi aktywnych, młodych, którzy na nowo rozpoczęli, bądź zwiększyli swoją aktywność fizyczną. Głównym objawem jest ból kolana nasilający się w czasie wchodzenia po schodach, przysiadów i dłuższego siedzenia. Bardzo często odczuwalny jest ból stawu kolanowego po bieganiu, który najczęściej objawia się w postaci czucia "ukłuć" w bocznej części. Przyczyną kontuzji typu kolano biegacza to zwykle: przeciążenie (także przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego), osłabienie mięśni oraz brak odpowiedniej równowagi mięśniowej.
W czasie wizyty, aby dokładnie ocenić stan stawów kolanowych, ortopeda zaleca wykonanie diagnostyki obrazowej, RTG, USG lub MR. Leczenie kolana biegacza najczęściej wymaga odpowiednich ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty. Rehabilitant dokładnie diagnozuje, które mięśnie są osłabione, a które wymagają rozciągania i na tej podstawie dobiera dla pacjenta indywidualny program ćwiczeń. Niekiedy zaleca się również leki, najczęściej podawane do stawu kolanowego, aby zmniejszyć ból kolana i przyspieszyć proces powrotu do pełni zdrowia. W rzadkich przypadkach, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi pozytywnych efektów, wymagane jest leczenie operacyjne. Wówczas wykonuje się artroskopię stawu kolanowego – małoinwazyjny zabieg, w czasie którego naprawiane są przez lekarza wszystkie uszkodzenia wewnątrz kolana.
Kolano skoczka jako przyczyna bólu kolana
Równie częstym przypadkiem w sporcie związanym z przeciążeniowym bólem kolana jest tzw. kolano skoczka, czyli patologia koncentrująca się w okolicy więzadła łączącego rzepkę z kością piszczelową. Do typowych objawów należy ból kolana na dolnym brzegu rzepki, w okolicy przyczepu więzadła rzepki do rzepki. W początkowym okresie objawy mogą występować tylko na początku intensywnych treningów bądź po ich zakończeniu. W bardziej zaawansowanych stadiach może dojść do tego, że ból kolan zaczyna towarzyszyć przy normalnych aktywnościach życiowych, np. chodzeniu po schodach czy siadaniu na krześle. Kolano skoczka powstaje w wyniku nakładania się na siebie mikrourazów, czyli niewielkich uszkodzeń więzadła rzepki, co zaburza jego wewnętrzną strukturę i obniża wytrzymałość. Na ten postępujący proces niszczenia więzadła narażone są osoby z obniżoną siłą mięśniową, otyłe, czy wcześniej kontuzjowane bez pełnego wyleczenia urazu.
W procesie diagnostyki uszkodzenia więzadła właściwego rzepki, wykorzystuje się przeważnie badanie USG, a w przypadkach wątpliwych korzysta się również z Rezonansu Magnetycznego. Ból kolana spowodowany kolanem skoczka może być leczony zachowawczo, w oparciu pracę z fizjoterapeutą, który zaleci ćwiczenia na wzmocnienie mięśni oraz na przywrócenie odpowiedniego balansu mięśniowego. W przypadku bardziej zaawansowanych zmian ortopeda może posłużyć się zastrzykami (preparaty osocza bogatopłytkowego, szpik kostny podawany w postaci iniekcji, a niekiedy kwas hialuronowy) w okolicy kontuzjowanego więzadła. Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych efektów, są to głównie przypadki przewlekłych uszkodzeń, wówczas wdraża się leczenie operacyjnie. Stosowana jest artroskopia, czyli małoinwazyjny zabieg kolana, podczas którego naprawia się wszystkie uszkodzenia wewnątrz kolana. Po takim zabiegu operacyjnym wymagana jest rehabilitacja, a powrót do pełnej sprawności i uprawiania sportu zabiera zwykle od trzech do sześciu miesięcy.
Ból kolana związany z zapaleniem kaletki przedrzepkowej
Kaletki są bardzo ważne w prawidłowym działaniu biomechanicznym stawów kolanowych, pełnią funkcje ochronne, zmniejszają tarcie pomiędzy strukturami podlegającymi obciążeniom. Zapalenie kaletki przedrzepkowej dotyczy okolicy znajdującej się z przodu rzepki, bezpośrednio pod skórą. Przewlekłe drażnienie tej okolicy, np. podczas wielu godzin klęczenia (choroba osób pracujących na kolanach) powoduje powstanie stanu zapalnego, powiększenie kaletki przedrzepkowej oraz rozwinięcie dolegliwości. Ból kolana występuje w trakcie ruchu stawu i może być odczuwany w całym jego zakresie lub tylko w pozycjach końcowego zgięcia i wyprostu. Stan zapalny może utrzymywać się zazwyczaj przez 7–14 dni.
W początkowym okresie leczenia, zaleca się odciążenie kończyny dolnej objętej zmianą chorobową, a w przypadku zaostrzenia stanu zapalnego, podanie przez lekarza niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku większego wysięku, w celu zmniejszenia ilości płynu w kaletce, rozwiązaniem stosowanym jest punkcja. Jednak gdy nakłucia nie przyniosą spodziewanych rezultatów, lekarz może zalecić wykonanie zabiegu usunięcia kaletki, który przyniesie ulgę oraz zniweluje ból stawu kolanowego.
Ból kolana a zmiany zwyrodnieniowe
Spotykamy się z wieloma typami takich zmian, ale najczęściej występuje pierwotna choroba zwyrodnieniowa, o nieznanej dotąd etiologii. Dotyka ona głównie osoby starsze, a polega na nieodwracalnym uszkodzeniu powierzchni stawowych (chrząstki stawowej). W początkowym etapie, gdy nadal odczuwany jest ból kolan, leczenie musi się skupić na odpowiednio dobranych ćwiczeniach, lekach doustnych, jak i podawanych dostawowo w formie zastrzyków. Coraz większą rolę przypisuje się również metodom biologicznym (osocza bogatopłytkowe – PRP, komórki macierzyste). W zaawansowanych stadiach wymagane jest leczenie operacyjne w postaci endoprotezoplastyki - endoproteza kolana. Chorobą ogólnoustrojową i przewlekłą jest reumatoidolane zapalenie stawów. W tym przypadku autoimmunologiczna reakcja organizmu prowadzi do rozwoju zmian zwyrodnieniowych w stawie. Jeszcze innym typem zmian zwyrodnieniowych jest zwyrodnienie pozapalne. Rozwija się ono jako skutek zakażenia bakteryjnego w stawie.
Inne problemy powodujące ból kolana
Czwarta grupa problemów związanych z urazami kolana dotyczy bocznego zwichnięcia rzepki. Głównie dotyka to osób młodych, a polega na przemieszczeniu bocznym rzepki. Stanowi najczęstszą postać zaburzenia ruchomości rzepki i wiąże się z patologią wielu struktur kończyny dolnej. To choroba wieloczynnikowa, wymagająca odpowiedniego leczenia rehabilitacyjnego, ale często również operacyjnego. Pacjenci z podwichnięciem bocznym rzepki uskarżają się na ból kolana w stawie rzepkowo-udowym oraz uczucie niestabilności. Czasem występuje też wysięk, a także możliwość blokowania się przedniej części stawu kolanowego.
Diagnostykę można wspomóc zdjęciem RTG - pokaże nieprawidłowe nachylenie i podwichnięcie rzepki, tomografią komputerową – pokazuje zaburzenia ruchomości rzepki, rezonansem magnetycznym – umożliwia ocenę tkanek miękkich. Ból kolana spowodowany niestabilnością rzepki najczęściej leczony jest nieoperacyjnie. Odpowiednia rehabilitacja pomoże wyeliminować stan zapalny i odzyskać optymalną siłę i elastyczność mięśniową. W przypadku przewlekłych objawów niestabilności rzepki, konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne. Celem zabiegu jest przywrócenie prawidłowego funkcjonowania całego aparatu wyprostnego kolana, tak aby w pełni przywrócić jego funkcję. W większości przypadków, niezależnie zastosowanej metody leczenia, odzyskanie sprawności i powrót do sportu jest możliwy.
Kiedy zgłosić się do lekarza z bólem kolana?
To najważniejsze pytanie. Warto zrobić to wówczas, gdy:
- dolegliwości bólowe w kolanie uniemożliwiają chodzenie bądź stanie
- jest ocieplone, powiększone, żywobolesne w dotyku
- nie można w pełni ruszać kolanem, jest zablokowane
- w czasie chodzenia lub uprawiania aktywności fizycznej czujesz luz w kolanie, jakby chciało ono uciekać.
W czasie wizyty lekarskiej, po odpowiednim zbadaniu przez ortopedę, wymagane jest czasem wykonanie dodatkowych badań w postaci: zdjęcia RTG, badania USG bądź rezonansu magnetycznego (MR). Po postawieniu odpowiedniej diagnozy lekarz zaleci sposób leczenia.
Powiązane artykuły:
Poznaj inne możliwe urazy i kontuzje stawu kolanowego.
Bibliografia:
- MacDonald J, Rodenberg R, Sweeney E. Acute Knee Injuries in Children and Adolescents: A Review. JAMA Pediatr. 2021 Jun 1;175(6):624-630. doi: 10.1001/jamapediatrics.2020.6130. PMID: 33749718.
- Hannon J, Bardenett S, Singleton S, Garrison JC. Evaluation, Treatment, and Rehabilitation Implications of the Infrapatellar Fat Pad. Sports Health. 2016 Mar-Apr;8(2):167-71. doi: 10.1177/1941738115611413. Epub 2015 Oct 20. PMID: 26502189; PMCID: PMC4789926.
- van der Worp H, van Ark M, Roerink S, Pepping GJ, van den Akker-Scheek I, Zwerver J. Risk factors for patellar tendinopathy: a systematic review of the literature. Br J Sports Med. 2011 Apr;45(5):446-52. doi: 10.1136/bjsm.2011.084079. Epub 2011 Mar 2. PMID: 21367808.
- Yen YM. Assessment and treatment of knee pain in the child and adolescent athlete. Pediatr Clin North Am. 2014 Dec;61(6):1155-73. doi: 10.1016/j.pcl.2014.08.003. Epub 2014 Oct 23. PMID: 25439017.
- Murray IR, Benke MT, Mandelbaum BR. Management of knee articular cartilage injuries in athletes: chon.droprotection, chondrofacilitation, and resurfacing. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2016 May;24(5):1617-26. doi: 10.1007/s00167-015-3509-8. Epub 2015 Feb 7. PMID: 25661676.
