616281181
Jak zbudowany jest staw biodrowy?
Staw biodrowy jest stawem kulistym, składającym się z głowy kości udowej oraz panewki znajdującej się na kości miedniczej (część kości biodrowej, łonowej i kulszowej), które są pokryte mocnym, śliskim materiałem zwanym chrząstką stawową. Pozwala ona powierzchniom stawowym gładko przesuwać się względem siebie podczas ruchu bioder. Układ anatomiczny stawu biodrowego pozwala kończynie dolnej zginać się, prostować i odwodzić, a także wykonywać rotacje wewnętrzne i zewnętrzne. Ważnym elementem stawu jest obrąbek stawowy, który otacza zewnętrzną krawędź panewki, pogłębiając panewkę. Dzięki temu staw ten jest bardziej stabilny, wstrząsy są amortyzowane, a jednocześnie daje pewną elastyczność. Staw biodrowy jest otoczony torebką stawową z płynem maziowym, składającą się z więzadeł. Bardzo ważną rolę pełnią mięśnie obejmujące staw, które składają się z kilku przeciwstawnych grup równoważących swoje działanie. Zatem jeśli jedna z tych grup staje się dominująca, staw biodrowy może tracić swoje właściwe ustawienie, wywołując problem, jakim jest konflikt udowo-panewkowy (to jedna z teorii tłumaczących przyczyny FAI).
Przyczyny konfliktu udowo-panewkowego
Istnieje wiele przyczyn dolegliwości bólowych stawu biodrowego, a jedną z nich jest konflikt udowo-panewkowy (FAI). Problem ten został po raz pierwszy opisany w 2003 roku, jako powtarzający się stan nieprawidłowego kontaktu panewki z głową kości udowej, mogący prowadzić do zmian degeneracyjnych i uszkodzeń chrząstki stawowej oraz obrąbka. Konflikt udowo-panewkowy jest spowodowany nieprawidłowym wzrostem kości, który może wystąpić w obrębie głowy kości udowej, panewki lub obu na raz. Konflikt typu Cam występuje, gdy kostna deformacja pojawia się na granicy szyjki i głowy kości udowej. Ta guzowatość może przeszkadzać pełnemu obrotowi głowy kości udowej w panewce lub ocierać o obrąbek i chrząstkę znajdującą się wewnątrz stawu biodrowego, powodując jej uszkodzenie. Statystyki podają, że Cam najczęściej występuje u młodych mężczyzn, znacznie rzadziej u kobiet. Konflikt typu Pincer występuje, gdy kostna deformacja wyrasta na krawędzi panewki. Wypukła guzowatość tworzy nawis pogłębiając w niektórych miejscach panewkę, co ogranicza obracanie się głowy kości udowej w panewce lub uszkadza obrąbek stawowy. Pincer najczęściej występuje u kobiet w średnim wieku. Jednak wiele osób ma konflikt mieszany, czyli współistnieje typ Cam i Pincer.
Pacjenci z konfliktem udowo-panewkowym, zgłaszając się do ortopedy, często negują uraz. Są to na ogół osoby młode, aktywne fizycznie, u których dolegliwości bólowe pojawiły się dopiero w wyniku zmiany dyscypliny sportu lub wprowadzenia specjalistycznych ćwiczeń podrażniających okolicę pachwiny. Warto też podkreślić, że istnieje ścisły związek pomiędzy konfliktem udowo-panewkowym a chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Gdy głowa kości udowej i panewka nie pasują do siebie prawidłowo, chrząstka stawowa pokrywająca ich powierzchnię może podlegać nadmiernemu tarciu. Dochodzi do dużego zużywa chrząstki, a z czasem, do jej uszkodzenia.
Jakie są objawy konfliktu udowo-panewkowego
Objawy konfliktu mogą się różnić u poszczególnych osób, ale zwykle pojawiają się stopniowo i nasilają po kilku tygodniach lub miesiącach. Typowym objawem jest ból stawu biodrowego połączony ze zmniejszonym zakresem ruchu w stawie, szczególnie podczas obracania bioder do wewnątrz (rotacji wewnętrznej). Czasem pacjenci opisują to jako ostry ból w pachwinie przy kucaniu lub wykonywaniu ruchów skrętnych kończyną dolną. Dolegliwości te na ogół nie są stałe, pojawiają się i zanikają. W przypadku konfliktu udowo-panewkowego, bardzo charakterystycznym objawem jest nagły kłujący ból podczas wsiadania i wysiadania z samochodu, a także wstawania z krzesła, szczególnie po dłuższym siedzeniu. Czasami staw biodrowy może przeskakiwać lub częściowo się blokować z powodu uszkodzeń obrąbka.
Niektóre osoby zgłaszają uczucie tępego bólu po długim spacerze, który staje się na tyle silny, że utrudnia chodzenie. Ma się wrażenie ciągnięcia nogi za sobą. Bardzo charakterystycznym objawem jest sztywność wokół bioder, zmniejszająca zakresu ruchu bioder, mogąca też zmienić naturalny chód osoby podczas wchodzenia po schodach. Osoby starsze mogą odczuwać zmniejszoną siłę mięśni wokół bioder, wpływającą na utratę równowagi.
Jak zdiagnozować konflikt udowo-panewkowy?
Opisane powyżej objawy są na tyle charakterystyczne, że często pacjenci sami dokonują tego pierwszego rozpoznania. Natomiast należy pamiętać, że właściwej diagnostyki może dokonać jedynie ortopeda lub fizjoterapeuta. Diagnostyka rozpoczyna się od wywiadu z pacjentem, w celu ustalenia ewentualnych wcześniejszych urazów lub operacji, a także od kiedy są objawy, jak się zaczęły i jakie ruchy powodują ból. Następnie lekarz przeprowadza badanie fizykalne - trzy podstawowe testy, podczas których będzie próbował wywołać ból w biodrze, a także zaobserwować ograniczenia w zakresie ruchu bioder.
Test FABER (zgięcie, odwiedzenie i rotacja zewnętrzna) - pacjent leży na plecach, lekarz odwodzi kolano badanej kończyny, ze stopą położoną na nodze spoczywającej.
Test FADDIR (zgięcie, przywiedzenie i rotacja wewnętrzna) - pacjent leży na plecach, lekarz podnosi kończynę dolną, aby kolano i biodro były zgięte pod kątem 90 stopni, następnie rotuje kolano wewnętrznie i przywodzi.
Test tylnego konfliktu – pacjent leży na plecach ze stawem biodrowym umieszczonym na brzegu łóżka, lekarz odwodzi, a następnie wykonuje rotację zewnętrzną. W diagnostyce konfliktu udowo-panewkowego ważną rolę pełni obrazowanie. Zdjęcie rentgenowskie może jednoznacznie potwierdzić schorzenie, pokazując kostne deformacje na kości udowej lub/i w rejonie panewki. Ważnym badaniem może być również rezonans magnetyczny artro (z podaniem kontrastu dostawowo), który może pokazać ewentualne uszkodzenia obrąbka stawowego.
Leczenie konfliktu udowo-panewkowego
Podstawą leczenia konfliktu jest leczenie niechirurgiczne, które w ostatnich latach zyskało na znaczeniu. Pacjentom zaleca się modyfikację aktywności fizycznej, ze szczególnym uwzględnieniem unikania skrajnych ruchów w stawie biodrowym, aby nie doprowadzać do działań, które nasilają objawy. Bardzo ważne jest, aby skontaktować się z fizjoterapeutą, który pomoże wzmocnić mięśnie wokół biodra i zmieni biomechanikę ruchu w stawie biodrowym. Jeśli odpoczynek i fizjoterapia nie pomogą, lekarz może zalecić przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub podać osocze bogatopłytkowe (PRP), zastrzyki z komórek macierzystych.
Dla wielu pacjentów prowadzących aktywny tryb życia, rezygnacja ze sportu wyczynowego lub nawet jego modyfikacja często nie wchodzi w grę. Dla nich jedyną formą leczenia jest interwencja chirurgiczna. Rodzaj wykonanego zabiegu będzie zależeć od tego, co powoduje konflikt udowo-panewkowy i jaki rodzaj uszkodzenia tkanki miękkiej wystąpił. Jednym z nich jest osteochon.droplastyka ze zwichnięciem stawu, którego zaletą jest dobry wgląd w cały brzeg panewki oraz możliwość jednoczesnej rekonstrukcji uszkodzonego obrąbka. Innym rodzajem jest osteochon.droplastyka bez zwichnięcia stawu, z małoinwazyjnym dojściem przednim, co daje niską traumatyzację mięśni i szybki powrót do sprawności. Alternatywą dla zabiegów otwartych jest artroskopia stawu biodrowego, metoda małoinwazyjna z krótszym okresem pooperacyjnym i możliwością wcześniejszej rehabilitacji. Podczas operacji usuwa się tkanki kostne, które przyczyniają się do konfliktu udowo-panewkowego i regeneruje się uszkodzone części obrąbka stawowego. W większości przypadków zabieg chirurgiczny zmniejsza ból i poprawia funkcjonalność stawu biodrowego. Operacja jest zwykle mniej skuteczna, gdy pacjent ma objawy artrozy stawu biodrowego lub jest w starszym wieku.
Powiązane artykuły:
Poznaj inne możliwe przyczyny powodujące ból biodra.
Bibliografia:
- „Konflikt udowo-panewkowy” - Jarosław Czubak - ORTO-TRONIC
- "Nowe poglądy na temat pochodzenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego związanej z konfliktem udowo-panewkowym" - Jarosław Czubak, Andrzej Sionek, Adam Czwojdziński - Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2010
- "Leczenie ortopedyczne biodra i miednicy" - S.W. Cheatham – 2019
- "Fizjoterapia w ortopedii" - Dariusz Białoszewski - Wydawnictwo Lekarskie 2022
- "Femoroacetabular Impingement" - Matthew J. Steffes, David Abbasi - 2022 - ORTHO BULLETS
- „Conservative management of Femoroacetabular Impingement” - Joanne Kemp, Kay Crossley - Aspetar Sports Medicine Journal
